Hans en Grietje

Hans en Grietje is een sprookje over twee kinderen die in een bos een huisje gemaakt van snoepgoed vinden, maar daarbij dreigen opgegeten te worden door een heks. Het werd voor het eerst opgetekend als "Hänsel und Gretel" door de gebroeders Grimm in hun Kinder- und Hausmärchen uit 1812.

In de Efteling is het de dertiende uitbeelding op de route in het Sprookjesbos, tussen de Wolf en de Zeven Geitjes en Vrouw Holle. Het door Anton Pieck ontworpen snoephuisje uit het sprookje is er sinds 1955 te vinden, met de heks achter de deur, Hans in het hok en Grietje ervoor.

Uitbeelding

Snoephuisje

Het sprookje wordt uitgebeeld middels het snoephuisje van de heks. Het huis heeft een kenmerkende toren en een trap naar de deur. Het dak bestaat uit pannenkoeken en de witte muren zijn versierd met snoepharten, suikergoed en krakelingen. Aan de rechterkant zit een dakkapel en wordt een overhangend deel van de gebouw ondersteund door steunbalken met gezichtjes. De lampen aan de muren zijn bekroond met taarten. De toren heeft een windvaan in de vorm van een zwarte vogel, en op de punt van de nok is de witte vogel te zien die de kinderen naar het huisje heeft geleid, met een fraaie staart.

Tegen het huisje aan is het hok te vinden waar Hans in zit; ervoor zit Grietje op de grond bij haar broertje. Vlakbij het hok is de oven al opgestookt om de vetgemeste Hans in te bereiden.

In de tuin zijn twee limonadefonteintjes te vinden en er staan taarten en puddingen op de tuinmuurtjes. De twee puddingen vooraan op de tuinmuur verspreiden een zoete geur. In de tuin staan ook wat perenbomen. Er loopt een paadje van 'suikerwerk' door de voortuin naar het huisje toe, maar dit pad is niet voor bezoekers bedoeld: zij moeten bij het tuinhek blijven staan. Links achter het hek staat een bordje met de tekst:

Het sprookje is dan ook deels interactief: wanneer bezoekers aan de deurklink van het tuinhek rammelen fluit de vogel op het dak, komt een blazende zwarte kat met zijn kop uit een klein rond venster, en dan schuift het luikje voor het raampje in de voordeur open. We zien dan het heen-en-weer schommelende gezicht van de heks, die met een krakende stem (ingesproken door Wieteke van Dort) roept:

In zijn kooi wiebelt Hans ongemakkelijk heen en weer en Grietje kijkt bezorgd in het rond.

Aan de andere zijde van het pad is het sprookjesboek te vinden waarin het verhaal is terug te lezen en een houten bord bij een afvalmand met de spreuk:

• Hans en Grietje in de Efteling
• 

  Het snoephuisje

• 

  De kat

• 

  Heks achter de voordeur

• 

  De kinderen

• 

  Hans in het hok

• 

  Balken met gezichten

• 

  Limonadefontein

• 

  De oven

De voortuin

In het voorjaar wordt in de voortuin van de heks de tulp Murillo geplant. De felle kleuren van deze bloemen passen goed bij de snoepgoed-kleuren van het huisje.

's Zomers bestaat de tuin uit de begonia 'Braveheart', een donkerrode bloem die tijdens de zomermaanden wit kleurt.

Achterzijde

Het huisje is rondom gedecoreerd. Opvallend is dat ook de nauwelijks te bekijken zij- en achterkanten, die verscholen gaan achter zeer dichte heesteraanplant, voorzien zijn van fraaie elementen. Zo is de technische toegangsdeur aan de achterkant ook omzoomd met snoep en zijn er aan de achterkant een roostertje en twee gedecoreerde glas-in-lood-raampjes aangebracht.

• 

  Zijkant met paarse taartlamp

• 

  Achterzijde met gedecoreerde raampjes

• 

  Toegangsdeur tot het huisje

• 

  Torentje

• 

  Toegangsdeur

Winter Efteling

Tijdens de Winter Efteling wordt de grond in de voortuin afgedekt met gekleurd schors en zijn er een aantal kleine peperkoekmannetjes in de tuin van de heks te vinden. Sommige van deze mannetjes drinken met een rietje uit de limonadefonteintjes. Sinds 2023-2024 heeft er ook één flinke happen genomen uit een van de puddingen voor het huisje.

Geschiedenis

Ontwerp

Hans en Grietje was één van de eerste sprookjes dat na de opening in 1952 werd toegevoegd aan het Sprookjesbos. Het tafereel werd ontworpen door Anton Pieck. Op een aantal punten lijkt het wel een beetje op een aquarel die Pieck in 1940 maakte (zie verderop), alleen daar is het complete huisje van snoep. In de Efteling dient het snoep enkel ter decoratie. Bovendien zijn het huisje en de omgeving in de Efteling wat vriendelijker en beduidend minder grimmig. Op ontwerpen is tevens te zien hoe Pieck onder andere een drinkende Hans had bedacht. In Anton Pieck en de wonderbaarlijke geschiedenis van de Efteling, Kroniek van een Sprookje en het Efteling Museum is een ontwerp van de achterzijde van het gebouw te zien, enigszins rijker gedecoreerd dan het uiteindelijke resultaat.

In het uiteindelijke sprookje was de heks achter het luikje in de deur het enige bewegende onderdeel. Peter Reijnders bedacht hiervoor het interactieve element van de deurkruk.

• Ontwerpen door Anton Pieck
• 

  Ontwerp voor mollige Hans

• 

  Ontwerp voor mollige Hans

• 

  Ontwerp voor het huisje

• 

  Ontwerp achterzijde

• 

  Ontwerp voor het hoofd van de heks

• 

  Ontwerp voor de steunbalken met gezichten

• 

  Ontwerp voor de kachel

• 

  Ontwerp voor Grietje

Bouw

Het snoephuisje van de heks van Hans en Grietje werd tijdens de winter van 1954/1955, tussen de Chinese Nachtegaal en de put van Vrouw Holle, in een bocht tussen de bomen gebouwd. Op foto's van de bouw is te zien hoe het gebouwtje, net als het vijf jaar later geopende huisje van de grootmoeder van Roodkapje, volledig met houten palen wordt opgezet, waarna er steengaas is gebruikt voor de muren. De figuren van de jongen en het meisje zijn dan gemaakt van glaswol en polyesterhars en konden niet bewegen.

• 

  Bouw van huisje met houten palen

• 

  Bouw van huisje met steengaas

• 

  De oorspronkelijke poppen van glaswol en polyesterhars

Opening

Het sprookje werd op 18 juni 1955 geopend. Pieck en Reijnders snijden de slagroomtaart aan waar kinderen van snoepen, gezeten aan tafel. Het sprookje werd officieel in gebruik genomen door een druk op de kruk door de jongste dochter van burgemeester Van der Heijden, Marleen.

• 

  Kinderen aan tafel voor het huisje

• 

  Opening Hans en Grietje, Anton Pieck snijdt een taart aan

• 

  Marleen van der Heijden opent het sprookje met een druk op de kruk

Al in 1955 wordt een poging gedaan om een geureffect toe te voegen aan het tafereel. De boekwerken spreken over een geur van peperkoek die men in de omgeving verspreidde. Volgens Duppie zou deze geslaagd zijn, maar De Kroniek meent dat de geur te snel werd opgenomen door de vegetatie om op te vallen.^[1] De Kroniek wijst dagblad De Rotonde van 23 juli 1960 aan als bron en citeert:

Voor het pannenkoekhuisje van Hans en Grietje vereiste de ontwerper ook de geur van pannenkoeken. Hij bestelde hem bij een essencefabriek en deed hem in de limonadefonteintjes van het tuintje. Maar hoeveel er ook in gedaan werd, niets viel er te ruiken. Iedereen tobde zich er over af, zonder te weten waar de fout zat. Totdat iemand ontdekte dat het chlorophyl van de bomen alle geuren ogenblikkelijk neutraliseerde. Het pannenkoekideaal zou alleen in een woestijn te verwezenlijken zijn.

Uiteindelijk werd pas in 2016 bij een grote renovatie een succesvol geureffect toegevoegd, dit keer verspreid vanuit de taarten op het tuinhek.

• De beginjaren
• 

  Het sprookje in 1955

• 

  Het huisje in de jaren zestig

• 

  De eerste poppen van Hans en Grietje

• 

  Close-up van de eerste heks

• 

  In 1962

• 

  Het huisje in 1965

Latere aanpassingen

Deurluikje

Bij de opening van het sprookje in 1955 had het kijkraampje in de deur waarachter de heks verschijnt de vorm van een hartje, maar al datzelfde jaar wordt het aangepast naar het huidige vierkante deurluikje.

Rijmpje

De jeugd van de jaren 50 bleek de bedoeling van de deurkruk niet altijd te begrijpen en bleef verwachtingsvol staan voor het sprookje zonder het in werking te stellen. Anton Pieck maakte daarom in 1959 een ontwerp voor een bordje met korte instructietekst dat er nu nog altijd staat. Links van het krukje van het hek was al sinds de opening van het sprookje een kort wit tekstje te vinden, mogelijks een instructie voor het drukken op de kruk. Wellicht was dit tekstje slecht te lezen wanneer er kinderen verwachtingsvol voor het hekje stonden; het verdween begin jaren 60.

Actie in de zeventiger jaren

In 1969 komen er plannen om het tafereel van meer actie te voorzien. Anton Pieck schetst daarop een blazende zwarte kat, die op het trapje voor de deur zit en een hoge rug opzet. Dat plan wordt niet uitgewerkt. In 1972 komt er een alternatief: de kat komt tweemaal uit een gat in de voorgevel gesprongen met lichtgevende ogen en een blazend geluid, waarbij haar rechter voorpoot erg bewegelijk is. ^[2] Later wordt dit aangepast naar een eenmalige tragere beweging waardoor de voorpoot veel beweging verliest. Tegelijk met de toevoeging van de kat wordt ook de vogel op het dak bewegend gemaakt.

• 

  Ontwerp voor zwarte kat op trap (niet uitgevoerd)

• 

  Ontwerp voor zwarte kat vanuit gat (uitgevoerd)

Ook de statische figuren van Hans en Grietje worden rond deze tijd vervangen door bewegende. Er komen animatronics met pruikjes op en echte kleren aan. Daarbij is vooral Hans erg veranderd: de eerste pop leek erg op het dikke jongetje zoals Anton Pieck hem had getekend, het 'nieuwe' Hansje is wat magerder. Destijds werd eveneens de oorspronkelijke stem van de heks, ingesproken door een dan hoogzwangere Patricia Rijks-Reijnders, dochter van Peter Reijnders, vervangen door de stem van Wieteke van Dort.

Het tegenwoordige huisje heeft een constructie op basis van bakstenen muren. Vermoedelijk is de complete houten draagconstructie van het bouwsel, tegelijk met de andere updates aan het sprookje, vervangen. Het exterieur van steengaas met een dikke laag verf bleef echter bij die renovatie behouden en is nog gelijk, op enkele snoepdecoraties na, aan de situatie bij opening.

Glinsterverf en peperkoekmannetjes

In oktober 2000 werd het huisje voorzien van een glinsterende verflaag, om de snoepgoed-achtige uitstraling wat meer te versterken, overigens met twijfelachtig resultaat. Vanaf datzelfde jaar zijn glimmende oogjes te zien naast de oven van de heks. De peperkoekmannetjes van de Winter Efteling zijn er gekomen sinds sinds Winter Efteling 2005-2006.

Renovatie 2016

In september en oktober 2016 onderging het sprookje een grote renovatie waarvoor het volledig in de steigers werd gezet. Het sprookje was op 15 oktober weer te zien voor het publiek. Vanuit het huisje werden buizen gelegd naar de taarten op het hek die voortaan een zoete geur verspreiden, waarmee een idee uit de beginjaren eindelijk werd gerealiseerd. 's Zomers wordt de geur cookies verspreid en in de winter speculaas.^[3]

Het hok van Hans werd, net als het oventje in de tuin, helemaal opnieuw opgetrokken. In de oven is voortaan een vuureffect te zien. Het huis kreeg een fraaie nieuwe verflaag en de houtsnijwerkgezichtjes op de gebogen steunbalken rechts van het huis werden wat aangepast, zodat ze beter zichtbaar zijn. De koppen van de poppen van Hans en Grietje werden helemaal nieuw gemodelleerd: voortaan kijken ze wat angstiger, en is het tweetal meer herkenbaar als broer en zus.

Beplanting 2019

In het voorjaar van 2019 werd flink ingegrepen in de bebossing rond het huisje, waarbij onder andere een grote beuk die het huisje al jaren overschaduwde het veld moest ruimen. Er werden drie lage kronkelige perenbomen geplant om de tuin weer wat op te vullen.

Herbouw 2024

Net als andere vroege Sprookjesbos-bouwsels was het huisje oorspronkelijk opgetrokken uit houten palen en steengaas. Aan de binnenzijde is het op een later moment verstevigd met binnenmuren van bakstenen en beton. Ook zijn de gevangenis van Hans en de oven al in 2016 herbouwd met moderne bouwmaterialen.

Nadat bij controles bleek dat het huisje meer en meer ging scheuren, werd het aanvankelijk tegelijk met Doornroosje ingepland voor onderhoud aan de decoratie aan de buitenzijde in 2023. In tegenstelling tot bij Doornroosje (dat in 1981 helemaal herbouwd was) bleek hier echter geen degelijke fundering aanwezig, waardoor volledige herbouw van het huisje noodzakelijk was.^[4] Daarom werd besloten om het project na Doornroosje te plannen, waarop in december 2023 een bouwvergunning werd aangevraagd. Het project werd ingeschat op een looptijd van negen maanden.

Op 3 april 2024 begon de sloop waarna het huisje geheel opnieuw opgebouwd werd - een proces waarin de Efteling inmiddels zeer ervaren was na de herbouw van Roodkapje en Vrouw Holle. Net als bij Vrouw Holle werd van tevoren een 3D-scan gemaakt om het bouwwerk zo exact mogelijk te kunnen herbouwen.

Het project stond qua ontwerp onder toezicht van Sander de Bruijn. In eerste instantie was het net als de renovatie van Doornroosje in handen van Karel Willemen, maar deze droeg het werk wegens drukte bij het bouwproject voor het Efteling Grand Hotel over aan De Bruijn.

Het herbouwproject had een budget van tussen de € 700.000,- en € 800.000,-. Veel onderdelen konden worden hergebruikt, zoals het flessenglas uit de ramen, veel snoepjes van de gevel, de taarten, de animatronics en het ijzerwerk van de hekjes.

Een van de eerste werkzaamheden was het omleggen van de hoofdleiding voor perslucht voor animatronics in het Sprookjesbos, die in het huisje een koppelpunt had. Deze werd in een kast buiten het huisje ondergebracht, zodat de rest van het bos door kon draaien. Op 9 april 2023 werd het oude huisje in één nacht gesloopt en afgevoerd, waarbij de een jaar eerder naast Assepoester toegevoegde poort een praktische route bood om met materiaal en materieel aan de parkgrens te komen. De perenboompjes uit 2019 werden gerooid.

Het sprookje

Oorsprong

Hans en Grietje (oorspronkelijke titel: "Hänsel und Gretel") werd opgetekend door gebroeders Grimm. Het sprookje verscheen voor het eerst in de bundel Kinder- und Hausmärchen in 1812. Wilhelm Grimm hoorde de vertelling voor het eerst van zijn kennis Dortchen Wild, waar hij later mee zou trouwen.

In de eerste versie van het sprookje zijn de ouders van Hans en Grietje het erover eens dat de kinderen achtergelaten moeten worden in het bos, in latere versies probeert de vader dit te voorkomen en verandert de echte moeder in een stiefmoeder. Het sprookje is in opvolgende edities van Kinder- und Hausmärchen dus wat milder geworden.

In diverse analyses van het sprookje wordt een duidelijke connectie gezien tussen de boze heks en de wrede moeder/stiefmoeder, die op hetzelfde moment in het sprookje lijken te sterven en wellicht twee verschillende personificaties zijn van dezelfde vrouw. Ton van de Ven over het sprookje: "Van Hans en Grietje leren ze dat ze hun angst kunnen verbranden, door een heks in het vuur te werpen. Daar identificeren kinderen zich mee. Dat, waar je bang voor bent, kun je wegstoppen. Alles is oplosbaar."^[5]

Het sprookje komt op veel punten overeen met het sprookje Klein Duimpje: een kind dat verlaten wordt, het de weg terugvinden met broodkruimels en het om de tuin leiden van een slechterik die graag kindertjes eet.

Samenvatting

Aan de rand van het bos woont een houthakker met zijn vrouw en hun twee kinderen: Hans en Grietje. Het gezin is erg arm, zó arm dat er niet genoeg eten voor iedereen is. Op een avond stelt de vrouw voor om de kinderen de volgende dag heel diep in het bos mee te nemen, om ze daar achter te laten met een stuk brood en een opgestookt vuur. De man protesteert, maar weet ook geen andere oplossing. De man en de vrouw weten niet dat Hans en Grietje door de honger niet kunnen slapen, en alles gehoord hebben. Grietje huilt dikke tranen, maar Hans belooft haar een oplossing te verzinnen. 's Nachts glipt Hans stiekem het huisje uit en propt zijn zakken vol glanzende kiezelstenen. Wanneer ze de volgende dag op weg gaan laat Hans telkens stiekem een steentje uit zijn zak vallen. De kinderen worden achtergelaten in het bos, maar zodra de maan 's nachts begint te schijnen kunnen ze de weg naar huis terugvinden door het spoor van kiezelsteentjes te volgen. De man is blij zijn kinderen weer te zien, want hij had zich erg schuldig gevoeld, maar de vrouw is teleurgesteld.

Niet veel later besluit de vrouw opnieuw dat de kinderen achtergelaten moeten worden in het bos, omdat er nog steeds te weinig te eten is. Weer horen de kinderen ervan, maar wanneer Hans 's nachts het huisje uit wil om weer steentjes te verzamelen blijkt de vrouw de deur op slot te hebben gedaan.

Hans bedenkt een nieuw plan: in plaats van steentjes laat hij de volgende dag op weg in het bos telkens een stukje brood vallen. Weer worden de kinderen achtergelaten. Maar wanneer ze 's nachts proberen om het spoor terug te vinden, blijkt dat de vogeltjes in het bos al het brood hebben opgegeten!

De kinderen zwerven de hele nacht en ochtend door het bos en worden steeds wanhopiger. Dan zien ze een kleine witte vogel op een tak zitten, die erg mooi fluit. De kinderen volgen de vogel naar een open plek in het bos waar een bijzonder huisje staat. De muren zijn van brood, en de dakpannen zijn van pannenkoeken en de vensters van kandijsuiker. Hongerig beginnen Hans en Grietje aan het huisje te knabbelen, tot ze een stem horen: "Knibbel, knabbel, knuisje, wie knabbelt daar aan mijn huisje?" Het blijkt een oude vrouw te zijn die de kinderen binnen haalt en ze een tafel vol lekkernijen voorzet. Wat de kinderen niet weten is dat de oude vrouw eigenlijk een boze heks is.

De kinderen blijven slapen en de volgende ochtend grijpt de heks Hans uit zijn bedje en ze stopt hem in een stalletje, achter een hekje. Grietje wordt in plaats daarvan aan het werk gezet, ze moet vanaf dan alles voor de oude heks doen, én ze moet haar broertje allerlei lekkers geven. De heks wil Hans namelijk als een varkentje vetmesten, zodat ze straks een lekker dik jongetje kan oppeuzelen. Elke ochtend komt de heks naar Hans toe en vraagt hem zijn vinger door het hek te steken, zodat ze kan voelen of er al genoeg spek aan zit. Maar Hans is slim en weet dat de Heks niet zo goed kan zien: in plaats van zijn vinger steekt hij steeds een dun takje door het hek. Maar na een paar weken heeft de heks genoeg van het wachten: ze eet Hansje zo wel op, dik of niet.

De heks draagt Grietje op om het vuur in de oven op te stoken, zodat ze Hans erin kan stoppen. Grietje is ontroostbaar, maar de heks trekt zich er niets van aan. Als het vuur aan is moet Grietje van de heks in de oven kruipen om te zien of het er al heet genoeg is. Stiekem wil de heks Grietje natuurlijk ook gaan opeten. Dan krijgt Grietje een idee. Ze doet net alsof het haar niet lukt om in de oven te kruipen om te zien of het vuur al heet genoeg is en ze vraagt de heks om hulp. 'Dan doe ik het zelf wel!' zegt de heks en ze buigt voorover de oven in. Grietje geeft haar een flinke duw naar binnen en klapt dan het deurtje van de oven dicht. De heks schreeuwt, maar Grietje trekt zich er niets van aan. Ze bevrijdt Hans uit zijn stalletje en samen ontdekken ze in het huisje van de heks bergen parels en edelstenen. Ze zijn rijk! De kinderen vinden de weg door het bos naar het huisje van hun ouders terug. De vrouw blijkt te zijn gestorven en de man is dolblij zijn kinderen weer te zien. Dankzij de parels en de edelstenen van de heks hebben ze voortaan altijd genoeg te eten en ze leven dan ook nog lang en gelukkig.

In de Eftelingse media

In het park

Bij de uitbeelding in het Sprookjesbos staat een kunststof sprookjesboek opgesteld waarin een korte samenvatting van het sprookje staat in vier talen: Nederlands, Frans, Duits en Engels. De titel van het sprookje in deze talen luidt:

• Hans en Grietje
• Hansel and Gretel
• Hänsel und Gretel
• Hansel et Gretel

Het boek werd geplaatst in 2016.

De Nederlandse tekst:

Door hun stiefmoeder achtergelaten in het bos, dwaalden Hans en Grietje door de nacht. De broodkruimeltjes die Hans had gestrooid om de weg naar huis te vinden, waren opgegeten door de vogels. Wat nu? Uren liepen ze rond. Totdat ze achter een dikke eik een heel bijzonder huisje zagen. Het dak was gemaakt van pannenkoeken en op de gesuikerde muren zaten krakelingen. Er waren zelfs limonadefonteinen! Hun magen knorden. Zouden ze een stukje durven eten? Toen ging het luikje in de voordeur open: "Knibbel knabbel knuisje, wie knabbelt daar aan mijn huisje?"...

In boeken

• Het sprookje is te vinden in alle grote sprookjesboeken die de Efteling uitgaf. In het jaar dat het sprookje opende belandde het al in Het Efteling Sprookjesboek (1955).
• Daarna kwam het ook in Het Sprookjesboek van De Efteling (1967).
• Als ook Sprookjes van de Efteling (1974). Dezelfde versie staat tevens in Sprookjes & Vertellingen van de Efteling (1997).
• Vandaag de dag verkrijgbaar is Sprookjesboek van de Efteling (2009) en een ingekorte versie van dit verhaal staat in En ze leven nog lang en gelukkig (2019).
• In D'r Waar 's (2002) is een Etten-Leurse versie te vinden met als titel "Aans èn Grietje".
• In de kleine reeks Eftelingsprookjes (1989) is het deel 2.
• Bij Sprookjes van de Efteling (2008) is het deel 3.
• En in de eerste serie Efteling Gouden Boekjes (2014) is het het eerste boekje, dat tevens gratis werd verstuurd naar abonnees van het Algemeen Dagblad en Efteling-abonnementhouders. Het is ook het eerste verhaal in de op deze boekjes gebaseerde De Efteling Sprookjes Omnibus uit 2022.

In hoorspelen en luisterboeken

• Het sprookje staat als hoorspel op de elpee Sprookjes van de Efteling - deel 2 (1970) en de cd Efteling Sprookjes - deel 3 (1992).
• Op Sprookjes & Vertellingen van de Efteling (1997) is het te vinden als laatste sprookje op de enkele cd-uitgave en op de tweede cd van het dubbelalbum.
• "Aans èn Grietje" van D'r Waar 's (2002) is ook te vinden op de cd.
• Het sprookje werd in een moderner hoorspel uitgebracht op De mooiste sprookjes uit de Efteling - deel 3 (2005) begeleid met het liedje "Het donkere bos".
• De versie van Sprookjesboek van de Efteling wordt voorgelezen op de eerste cd van het luisterboek (2010).

Theater

• Hans en Grietje kwamen voor in de eerste Sprookjesshow (1996-1997) en in de Wonderlijke Efteling Show (2002-2004), maar in beide voorstellingen waren ze niet van noemenswaardig belang: het waren piepkleine rolletjes.

Op televisie

• Het sprookje wordt uitgebeeld in deel drie van het eerste seizoen van de televisiereeks Efteling Sprookjes (2004), te vinden op DVD 3.
• De laatste aflevering van Sprookjes van Klaas Vaak (2009), die terug te kijken is op DVD 2, beeldt het sprookje uit met zandkunst.
• Heks is een prominente hoofdrolspeelster in de tv-serie Sprookjesboom. Hans en Grietje komen hier niet in voor.

Live-entertainment

• Hans en Grietje behoren ongeveer sinds 2001 tot de vaste stal beschikbare sprookjesfiguren die door de Efteling worden ingezet bij verschillende evenementen. Hans en Grietje zaten bijvoorbeeld in het voetbalteam FC Sprookjesbos, traden op op Zomeravonden en ook waren ze de afgelopen jaren regelmatig te vinden bij het ontbijt in het Efteling Hotel, waar ze gekookte eitjes en croissantjes uitdeelden. Hans was als 'sprookjesvriendje' één van de personages in het Sprookjesfeest.

Souvenirs en drukwerk

• In 2008 werd een kartonnen bouwpakket van het huisje uitgebracht, dat je gratis kreeg bij besteding van tenminste € 10,- in Efteldingen, het Valies of de Marskramer.
• In de zomer van 2011 was in de Marskramer voor € 50,- een lamp te koop in de vorm van een taart uit de tuin van het huisje van de heks.

Elders

In het Efteling Hotel is al sinds 1992 een kamer te vinden in het thema van het sprookje, met vooral veel snoepgerelateerde decoratie. Heel toepasselijk vind je ze ook op de bebording van het snoepwinkeltje De Soete Inval.

Wetenswaardigheden

• Vlakbij Grietje was tot herfst 2016 de laatste resterende paddenstoel uit de beginjaren van de Efteling terug te vinden (waar overigens geen muziek uit kwam). Deze werd bij de grote renovatie van dat jaar verwijderd.
• Het geblaas van de zwarte kat is exact hetzelfde geluid als dat wat te horen was in de Ronde Zaal van het Spookslot, een attractie die enkele jaren nadat de kat hier was toegevoegd zou openen.

Sprookjesbos

Algemeen: Sprookjesbos · Geschiedenis Sprookjes: Doornroosje · Het Kabouterdorp · De Zes Dienaren (Langnek) · Roodkapje · Pinokkio · De Rode Schoentjes · De Trollenkoning · Het Stoute Prinsesje (Papegaai) · Raponsje · De Kleine Zeemeermin · Draak Lichtgeraakt · De Wolf en de Zeven Geitjes · Hans en Grietje · Vrouw Holle · Kleine Boodschap · Tafeltje Dek Je, Ezeltje Strek Je, Knuppel uit de Zak · Sneeuwwitje · Het Bruidskleed van Genoveva · De Zes Zwanen · Assepoester · De Kikkerkoning · De Magische Klok · De Indische Waterlelies · Klein Duimpje · Repelsteeltje · Het Meisje met de Zwavelstokjes · De Nieuwe Kleren van de Keizer · Sprookjesboom · De Vliegende Fakir · De Chinese Nachtegaal Andere attracties: Sprookjeswijzer · Sprookjesbos-bord · Herautenplein · Openluchttheater · Siertuin · Grimmbeeld · Gedenkzuil · Tien jaar Kindervreugde Horeca: Kogeloog · Kleyne Klaroen Faciliteiten: Kleine Boodschap (gebouw) Holle Bolle Gijs: Wagen Gijs · Opa Gijs Langs het pad: Wegwijzer · Spreuk · Muzikale Paddenstoel · Sprookjesboek · Bankje · Klein Duimpje-prullenmand · Schuilhut · Verlaten heksenbezem · Kniesoor Poorten: Heksenpoort · Soldatenpoort · Prinsenpoort · Uitgang Sprookjesbos Routes: Route Sprookjesbos · Sluiproute · Shortcut-route Voormalig: De Chinese Nachtegaal (1952-1978) · Kogeloog (buste) (1954-19??) · In de Noordpool (1955-1978) · Sprookjesmuseum (1963-2000) · De Dansende Dolfijn (1964-1969) · Station Sprookjesbos (1969-1973) · Kapitein Gijs (1973-2015)