Deze schetsmatige tekening laat alle onderdelen van de Wereld van de Efteling zien zoals die gepland was voor in 2013, inclusief de locatie in Nederland en het huidige logo.

De Efteling is het grootste attractiepark van Nederland, gelegen in het Noord-Brabantse Kaatsheuvel, en is tevens één van de bekendste merken van Nederland. De Efteling werd als natuur- en recreatiepark geopend in 1951 en is zodoende één van de oudste themaparken van de wereld. Het heeft in zestig jaar al meer dan 100 miljoen bezoekers ontvangen.

Oorspronkelijk was het park hoofdzakelijk voor gezinnen met kinderen, toen het op 11 mei 1951 opende met een grote speeltuin en Theehuis. Het aanbod werd een jaar later aangevuld met het Sprookjesbos van Anton Pieck, waarmee de populariteit van de Efteling begon. In zestig jaar is het park uitgegroeid van een natuurpark met speeltuin en sprookjes, naar één van de grotere themaparken op de wereld. Tegenwoordig richt de Efteling zich op zowel kinderen als volwassenen met haar culturele, romantische en nostalgische thema's en een verscheidenheid aan attracties. Daarnaast doet de Efteling naast het park ook onder andere verblijfsaccommodaties, theaterproducties en radio- en televisieprogramma's.

Het park

Voor meer informatie, zie Efteling Park

Het voor publiek toegankelijke deel van het park is 65 hectare groot. Het grootste gedeelte van het park wordt ingenomen door beplanting (zo'n 30 ha), gazons (5 ha) en waterpartijen, zoals de Gondoletta, de Kanovijver en de Vonderplas (7 ha). Verharde wegen en pleinen zijn samen goed voor 12 hectare. De Efteling beschikt bovendien over 11 hectare aan parkeerruimte. Zonder de parkeerruimte maar met inbegrip van het dienstencentrum en andere voor het publiek niet-toegankelijke delen van het park, is de Efteling 72 hectare groot, de oppervlakte die je meestal terugvindt in Efteling-publicaties. Het eigenlijke park is al sinds de opening ongeveer even groot als nu, ook al is er sindsdien veel veranderd. Het gebied waar je als bezoeker kan komen is zelfs kleiner geworden, met name door de aanleg van de Europalaan in 1988 aan de noordkant van het park.

De complete Efteling omvat echter veel meer. Stichting Natuurpark de Efteling is namelijk eigenaar van een veel groter terrein dan enkel het attractiepark. Het meeste daarvan bestaat uit jong bos, grasland, wegen en een 18-holes golfbaan van 95 hectare, maar er zijn ook percelen waar Efteling Bosrijk (17 ha) en het Loonsche Land, het Efteling Hotel en Villa Pardoes op gebouwd zijn. Een gebied van 50 hectare is ontwikkeld als natuurgebied (ook) onder de noemer Loonsche Land.

De Wereld van de Efteling

Zie ook De Wereld van de Efteling voor het ambitieuze groeiplan uit de jaren 80.

Alhoewel De Efteling vaak synoniem is met alleen het attractiepark, zijn er nog meer onderdelen van de organisatie die samen 'De Wereld van de Efteling' genoemd worden. In de fysieke wereld zijn er het Efteling Golfpark, Efteling Hotel, Efteling Loonsche Land, Efteling Bosrijk en Villa Pardoes. In totaal bezit de Efteling 430 hectare grond, waarvan nog grote delen ongebruikt zijn. Ook in de mediawereld is de Efteling present, via Efteling Media.

Uiteindelijk zijn alle onderdelen van de Efteling nog steeds in bezit van Stichting Natuurpark de Efteling, de stichting opgericht in 1937 om het toenmalige Sportpark te beheren waar de Efteling uit voortgekomen is. De dagelijkse operatie is ondergebracht in de besloten vennootschap Efteling BV, waarvan Stichting Natuurpark de Efteling de enige aandeelhouder is. Dit maakt dat de Efteling in essentie een non-profitorganisatie blijft.

Geschiedenis

Voor meer informatie, zie Geschiedenis

In tegenstelling tot een park als Disneyland, waarvan de complete infrastructuur op de tekentafel ontstaan is, is de Efteling in de loop der jaren gegroeid. Hoewel de Efteling 31 mei 1952 ziet als de startdatum, gaan de wortels terug tot in de jaren 30 van de vorige eeuw. Zoals veel pretparken in de Benelux is ook de Efteling ontstaan uit een sportuitspanning. Vanaf 1951 staat de Efteling bekend als een natuur- en ontspanningspark, beroemd om het Sprookjesbos, maar het beschikt ook over wandelgebieden, waterpartijen en kleine attracties en horeca. In de jaren zeventig wordt de achtbaan een populaire attractie, en hoewel de Efteling lang op zich laat wachten in vergelijking met de concurrentie, verandert het park in de loop van de jaren tachtig in sneltreinvaart in het grootste attractiepark van Europa. Die titel verliest men bij de opening van Euro Disney in 1992, maar de Efteling bouwt zich dan uit tot een steeds professioneler park, een resort en uiteindelijk ook een mediabedrijf.

Oorsprong van de naam

Waar de oorsprong van de naam De Efteling ligt valt niet met zekerheid te zeggen. Verschillende deskundigen hebben verschillende meningen over dit onderwerp. Vanaf de 14e eeuw wordt de naam in protocollen op minstens 18 verschillende manieren geschreven, variërend van Eftelinc, Dafterlinge en Achterling tot Erstelinghe en Essteling. Deze namen zijn een aanduiding voor een buurtschap dat zich uitstrekte van de huidige Eftelingsestraat tot aan de Duikse Hoef.

Kijkend naar de geografie kan de naam op twee verschillende manieren worden uitgelegd. Tot rond het jaar 1500 komen we het woord 'achter' tegen in de naam. Het buurtschap De Achterling zou vanuit Loon op Zand gezien achteraf hebben gelegen. Na 1500 wordt 'achter' vervangen door het positiever klinkende 'eerste'. Wanneer men vanuit Holland richting Brabant ging, en over de Vaart kwam die door het dorpje Kaatsheuvel liep, kwam men als eerste het buurtschap De Ersteling tegen.

Gelijkenis van de 'f' en 's' in het lettertype Fraktur

In 1950, het jaar van de oprichting van de Stichting Natuurpark de Efteling, oppert pater Rijkers dat de naam Efteling een afgeleide van Ersteling moet zijn, de naam van een boerderij en herberg die zelfs op het uithangbord zou moeten hebben gestaan. Door de eeuwen heen is de s verkeerd gelezen als een f, te wijten aan de 'lange s' (ſ) in het uit die tijd waar de s en de f veel op elkaar lijken. De r verdween uit het woord, omdat deze gecombineerd met de f-klank onuitspreekbaar was geworden.[1] Zie daar, de naam veranderde in De Efteling. De naam werd zodoende gegeven aan het toenmalig naamloze Sport- en Wandelpark dat veranderd was in een natuurpark, en waar twee jaar later het Sprookjesbos zou verrijzen.

De herberg van Tafeltje dek je in het Sprookjesbos is vernoemd naar de oorsprong van de naam: Herberg de Ersteling. Mogelijkheden over de oorsprong van de naam zijn door het park ook in twee verhalen verwerkt. Volgens het verhaal van het Spookslot is het de ruïne van wat ooit het kasteel van de vierde burggraaf van Capelle van Kaatsheuvel was, dat toen Kasteel De Efteling heette. Volgens het fictieve boek Anton Pieck en de wonderbaarlijke geschiedenis van de Efteling is het park vernoemd naar een vier eeuwen oude kabouter die Pieck kwam vragen om voor een stukje grond te zorgen waar sprookjesfiguren rustig konden vertoeven.

Lidwoorden en voorzetsels

Het lidwoord de is sinds 1987 geen onderdeel meer van het logo om op die manier de naam een internationale uitstraling te geven. Het park heeft het voor twee seizoenen, in 1987 en 1988, geprobeerd om de naam consequent zonder lidwoord te schrijven. In de folder van 1988 lezen we onder andere "De ingang van Efteling is een grenspost tussen werkelijkheid en illusie." en "Alle wegen leiden naar Efteling". Maar al in 1989 werd er van dit principe afgestapt.

Als men spreekt over de aanwezigheid van iets of iemand in het park, dan is zowel in de Efteling als op de Efteling te horen. Dit dubbel gebruik komt ook bij andere geografische aanduidingen voor en taalkundigen menen dat in die gevallen de vorm met "op" vaker voorkomt bij de meer lokale gebruikers. Dit lijkt bij de Efteling ook het geval zijn: "op de Efteling" wordt met name gebezigd door Kaatsheuvelnaars en intern door Eftelingmedewerkers. In officiële communicatie gebruikt het park consequent "in de Efteling". Een uitzondering is de lp Spoken op de Efteling. Voormalig directeur Bart de Boer gebruikte op zijn Twitteraccount ook regelmatig het interne "op de Efteling".

De positie in de samenleving

De Efteling heeft in de vele decennia een unieke positie binnen de Nederlandse en Vlaamse samenleving opgebouwd. Uit onderzoek is gebleken dat de gemiddelde Nederlander minstens 5 keer in zijn leven het park bezoekt: als kind, tiener, adolescent, ouder en als grootouder. Dat betekent dat, behalve om nieuwe attracties te bezoeken, men vooral het park bezoekt om herinneringen op te halen. Deze vorm van nostalgie zorgt er voor dat de Efteling een bepaald verwachtingspatroon bij de bezoeker opwekt. De meeste bezoekers verwachten zaken aan te treffen die nog in hun herinnering leven, waaronder Holle Bolle Gijs, Langnek en zelfs de Python. De Efteling is voornamelijk een feest van herkenning. Voor de Nederlander is de naam ongeveer wat het woord Disney internationaal is: een synoniem voor pretparken, speeltuinen en sprookjes in het algemeen, maar daarnaast ook voor Brabants, gezelligheid, romantiek of kneuterig. Een begrip met een positieve klank dus, iets wat het park de laatste jaren probeert te gebruiken door zich buiten de grenzen van het park te wagen, in de vorm van o.a. eigen supermarktproducten tot televisieseries.

Dit gegeven zorgt voor uiterste voorzichtigheid bij het vernieuwen van zaken in het park. Deze mogen nooit te ingrijpend zijn en de Efteling stond dan ook lang bekend als een park waar nooit iets weg gaat. Helaas is deze traditie al verbroken. Hoewel de bekendste iconen van het park er natuurlijk nog altijd te vinden zijn, zijn verschillende attracties al verwijderd voor uitbreiding of wegens technische problemen, waaronder de Speeltuin (1989), de Kanovijver (2005), de Pegasus (2009), de Roeivijver (2011) en de Bob (2019).

De Eftelingstijl

Een nieuwigheid heeft dan ook een bepaald verwachtingspatroon voor de bezoekers. Een toevoeging moet voldoen aan speciale eisen die men associeert met de Efteling. Deze sfeer laat zich moeilijk omschrijven. Alle nieuwe uitbreidingen moeten hier aan voldoen, maar tegelijkertijd moet men waken voor het gevaar in herhaling te vallen. De nieuwe projecten worden daarom ingepast maar zullen niet per definitie allemaal uitgesproken Eftelingsstijl zijn. Thema’s als ruimte en hightech passen natuurlijk niet in het Efteling-concept, maar omdat de stijl van het park zo nauw is gaat het wel wat verder dan dat. Ze moeten voldoen aan een aantal zeer kenmerkende stijlelementen, gebouwd worden op de menselijke maat, een tijdloze architectuur en een bepaalde mate van levensechtheid kennen.

Het merk

De Efteling is al een aantal malen in de top van de merken gekomen van Nederland en zelfs bekroond tot het sterkste merk. De BrandAsset Valuator voerde in 1993 voor het eerste een onderzoek uit naar wat de grootste merken zijn onder ruim duizend Nederlandse merken. Dit kreeg een vervolg in 1997, 2000, 2003 en 2005. Ook dit jaar werden ruim duizend Nederlandse merken onderzocht. Elk merk wordt door ruim 1500 respondenten op meer dan 55 aspecten beoordeeld, van merksterkte en -zwakte tot imago. In 2003 stond de Efteling nog op de vierde plaats, maar dit groeide in 2005 naar de eerste positie en liet daarmee namen als Albert Heijn, Coca-Cola en Ikea achter zich.[2]


  1. Henk vanden Diepstraten: 'De Efteling/Kroniek van een Sprookje' (2002), Tirion, pag. 10
  2. Persbericht: De Efteling trots op titel 'Sterkste merk van Nederland'