Draak Lichtgeraakt

Draak Lichtgeraakt
Geopend	1979
Ontwerp	Ton van de Ven
Techniek	Mari van Heumen, Lex Lemmens, Bart Jutte
Opvolger van	Chinese Nachtegaal
Vorige	Kleine Zeemeermin
Volgende	Zeven Geitjes
Sprookjesbos, overzicht

Draak Lichtgeraakt (ook wel de Draak, de Chinese Draak of de Vliegende Draak) is het elfde sprookje op de route in het Sprookjesbos, tussen de Zeemeermin en de Wolf en de Zeven Geitjes. De draak beeldt geen vertelling van een specifiek sprookje uit (hoewel de Efteling later wel sprookjes schreef bij de uitbeelding), maar het archetype van een draak die een schat bewaakt.

Kinderen die dichtbij durven te komen kunnen proberen de kroon uit de schatkist te pakken, waarna de door Ton van de Ven ontworpen draak zich brullend en beweeglijk naar hen toe buigt. Tijdens zijn tirade komt er rook uit zijn neusgaten. De attractie werd in 1979 in gebruik genomen op de plek waar eerder de Chinese Nachtegaal was te vinden, één van de oorspronkelijke sprookjes uit 1952. Het muurtje en de tak zijn hier nog overblijfsels van.

Uitbeelding

Vanaf de Zeemeermin loop je in een bocht naar links langs de achterkant van Langnek op de draak af. Voor je hem treft staat er in de struiken een spreuk op een bordje.

De draak in de sneeuw

De draak is uitgebeeld als een groot groen reptiel met klapwiekende vleugels, vier klauwen en rollende priemende ogen boven een bek vol scherpe tanden en een gevorkte tong. Het is zonder twijfel één van de meer angstaanjagende uitbeeldingen in het Sprookjesbos, wat menigmaal voor ietwat bangig passerende kleuters zorgt. Tegelijk geeft de draak daarmee ook de mogelijkheid om kinderangst te overwinnen. Kinderen kunnen aan de kroon in de half geopende schatkist trekken om de draak in beweging te zetten. De kroon is een gouden metalen band zonder enige uitsteeksels, en daarmee meer een soort hengsel dat herkenbaar tussen de dukaten en edelstenen ligt waarmee de verroeste schatkist gevuld is.

Het fabeldier zit op het muurtje waarvoor eerder de Chinese Nachtegaal zat, die logischerwijs inmiddels is gevlogen. Aan weerszijden van de draak zijn op het muurtje nog goudkleurige drakenornamentjes te zien. Hoewel inmiddels opgeknapt stammen deze nog uit de tijd van de Chinese Nachtegaal. Ook de grillige tak van de nachtegaal is nog te zien.

• 

  Draak Lichtgeraakt in 2010

• 

  Draak Lichtgeraakt in actie richting stelende kinderen

• 

  De schatkist

• 

  Drakenschat in 2002, voor dit een vormloze goudklomp werd door roekeloos overschilderen

Winter Efteling

's Winters wordt er een krans met Eftelingdukaten onder de draak bevestigd.

Geschiedenis

De Chinese nachtegaal in de jaren zeventig

Zie voor het vorige sprookje in dit decor de geschiedenis van De Chinese Nachtegaal.

Draak-suggestie van Pieck

De Chinese Nachtegaal moest, hoe ironisch, het veld ruimen wegens de storingsgevoeligheid van het mechaniek. "Het sprookje zat constructief niet zo goed in elkaar en zorgde keer op keer voor storingen en verwarring," vertelt Ton van de Ven in een interview. "In overleg met Anton Pieck besloten wij destijds om de Chinese nachtegaal te verwijderen. Op het muurtje tekenden we de draak, zoals die er nu nog staat." Als vervanger werd eerder gedacht aan een "dwergkoning", een idee dat pas tien jaar later uitgevoerd wordt als de Trollenkoning.^[1] Het idee voor een draak is mogelijk mede ingegeven door de gouden draakornamenten bovenop de muur van de Nachtegaal.

Suggestie van Pieck voor een draak

Ontwerpschets voor Draak Lichtgeraakt

Hoewel Ton van de Ven de definitieve versie van de vliegende draak op papier zette, was het idee oorspronkelijk van Anton Pieck, die in de jaren zestig en zeventig een aantal schetsen maakte voor een Efteling-sprookje met een draak in de hoofdrol. Eén van die ontwerpen is te zien in het Efteling Museum en het boek Kroniek van een Sprookje. Op een andere is een "vuurspuwende draak" te zien, die als twee druppels water lijkt op die van Ton van de Ven, gezeten op een muurtje met een kleine vijver er omheen. Op een andere schets van Anton Pieck zit de draak op een hoge pilaar en wordt hij bereden door een kabouter. Dat ontwerp is één van de tientallen Holle Bolle Gijzen die Pieck tijdens zijn loopbaan voor het park zou ontwerpen. Ton van de Ven liet zich voor zijn Sprookjesbostoevoeging duidelijk inspireren door deze ontwerpen. Het was het idee van Lex Lemmens om er een interactief element aan toe te voegen, een schatkist met een loszittende kroon waarmee de draak wakker kon worden gemaakt.

Persfoto uit 1979

Bij aanvang van het seizoen 1979 was de draak nog niet klaar. Een perstekst beschreef de nieuwste Sprookjesbosbewoner in aantocht als volgt:

Er komt een indrukwekkende draak van enkele meters groot met een rollende tong, klapperende vleugels en mogelijk een rook uitspuwende bek. Het reusachtige groene dier zal met zijn blikkerende tanden een grote schatkist met juwelen bewaken. Wanneer de bezoeker zijn nieuwsgierigheid niet kan bedwingen en de juwelen aanraakt, valt de draak aan en komt hij onheilspellend op de bezoeker af

Mari van Heumen sleutelt aan de draak in 1979

De draak bleek een weerspannig beest; de programmering die Bart Jutte — het hoofd van de technische dienst — en Lex Lemmens ontwikkelden voor het door Mari van Heumen uitgedokterde mechanische binnenwerk, bewoog niet zo natuurlijk als was voorzien en de draak kon pas anderhalve maand na de opening van het Eftelingseizoen, op woensdag 20 juni 1979, zijn plaats in het Sprookjesbos innemen.

Achterzijde

Toen de hydraulisch aangestuurde Draak uiteindelijk grommend en briesend zijn taak als schatbewaarder opnam, was hij, met zijn lengte van zeven meter en zijn vleugelwijdte van vier meter, de grootste bewegende draak die ooit was geconstrueerd. De draak weegt 984 kilo en de bouw van het beest kostte meer dan 3000 arbeidsuren.

Latere aanpassingen

Rook uit zijn neusgaten

In de eerste jaren had de draak een dubbele sik: op de twee knobbels onder z'n bek hingen slierten haar. Deze zijn al vroeg verwijderd en nooit meer teruggekeerd.

Rond 1992 vond een renovatie plaats aan de Draak en het muurtje. Daarbij werd de oorspronkelijke mix van geluidseffecten vervangen door een nieuwe mix en werden de groene pannetjes op de muur vervangen door rode. De draakornamentjes op de daken zitten sindsdien gericht op de draak, waar ze voorheen afgewend van de draak (en eerder: de nachtegaal) zaten.

Vlak bij de draak vinden we sinds 2000 spiedende oogjes in de struiken.

Tijdens Winter Efteling 2000-2001 kreeg Draak Lichtgeraakt een grondige renovatie. Daarvoor was tijdelijk een bordje geplaatst met de tekst "ben zo terug". Met de renovatie kwamen enkele aanpassingen. Hoewel het de bedoeling was dat de Draak al in de beginjaren zou stomen en roken, werden deze effecten nu pas aangebracht. Tevens verspreiden de edelstenen in de schatkist sindsdien een twinkelend licht. De tak van de oude Chinese nachtegaal werd deskundig gerenoveerd. Naast de Draak kwamen lichtgevende oogjes in de struiken. Enkele jaren later werd er een extra hekwerk geplaatst rondom het vijvertje. In 2016 werd het boek naast de uitbeelding geplaatst.

Eind januari en begin februari van 2017 was het opnieuw tijd voor een grote renovatie. Daarbij werd de oorspronkelijke mix van het geluidseffect teruggebracht, en willekeurig afgewisseld met het geluid uit begin jaren negentig. Een nieuwe toevoeging zijn lichteffecten na zonsondergang waarbij de draak in ruststand blauw is uitgelicht, maar na activering rood wordt uitgelicht.

• Zichtbare techniek tijdens onderhoud
• 

  Techniek in de kop

• 

  Techniek van de nek

• 

  Techniek in kop en nek

Geluid

De brul van de draak bestaat uit een mix van een gorilla en een slang. De mix is gemaakt van de geluidseffecten "the mad gorilla" en "snake hissing" van de LP The essential death & horror sound effects.^[2] In de oorspronkelijke mix is de gorilla zeer herkenbaar. Rond 1992 kreeg de draak een nieuwe mix, van dezelfde geluidseffecten, waarbij de slang meer herkenbaar is. Bij een renovatie van Draak Lichtgeraakt in februari 2017 keerde het oorspronkelijke geluidseffect weer terug en worden beide effecten willekeurig afgewisseld.

De naam

De draak in de jaren tachtig

De naam Draak Lichtgeraakt is door liefhebbers gegeven, naar aanleiding van het onderschrift onder de foto in de fotoboekjes van de jaren 80. Daar staat "Draak lichtgeraakt", dus met kleine letter geschreven, descriptief bedoeld in de betekenis van "heetgebakerd" gezien ook de overeenkomstige vertalingen zoals "Très irritable ce dragon".

Hoewel het park deze benaming soms toch gebruikt (zie bijvoorbeeld het Draak Lichtgeraakt-menu), spreekt de Efteling zelf liever over de Draak. Die benaming wordt gebruikt op de plattegrond, in het officiële sprookjesboek en in de Sprookjesboom-serie. In sommige publicaties, voornamelijk bij en na de opening van het sprookje, werd gesproken over de Chinese Draak (wellicht om een verklaring te geven voor de Chinese muurtjes die nog van zijn voorganger waren overgebleven) of de Vliegende Draak. Dat laatste staat ook aangegeven op de houten wegwijzer.

Het sprookje

De Draak is zoals aangegeven geen uitbeelding van een specifiek sprookje uit het bekende repertoire, maar net als bij veel andere uitbeeldingen die oorspronkelijk geen moment uit een verhaal tonen heeft de Efteling wel verschillende sprookjes ervoor geschreven. Op het tiende album met luistersprookjes, dat in 1985 werd uitgebracht, staat het verhaal "De Draak en de Schat", waarin toverkoning Magico een wedstrijd uitschrijft om zijn dochter aan een echtgenoot te helpen: de jongeman die zijn grootste schat vindt, mag zijn dochter trouwen. Wanneer een zelfzuchtige prins uiteindelijk de (geld)schat weet te vinden, verandert de koning hem in een draak die voor altijd die schat moet bewaken. In 2009 kreeg de Draak een nieuw verhaal, dat te lezen is in het Sprookjesboek van de Efteling van Gerrie van Dongen en Ad Grooten.

In de Eftelingse media

In het park

Het boek ten opzichte van de draak

Een synopsis van het sprookje uit Sprookjesboek van de Efteling staat sinds 2016 bij de Draak zelf in een opengeslagen boek, waar het, net als bij de Trollenkoning, gelijk als instructie dient over hoe de interactiviteit te bedienen. Het staat er in vier talen: Nederlands, Frans, Duits en Engels. De titel van het sprookje in deze talen luidt:

• De Draak
• The Dragon
• Der Drache
• Le Dragon

Het boek werd geplaatst in 2016, en begin 2017 verplaatst naar de andere kant van de draak.

Sprookjesboek van de Draak

De Nederlandse tekst:

Zie hoe de kroon met de edelstenen ligt te glanzen in de schatkist. Die ziet er mooi uit! Eeuwenlang werd hij doorgegeven van vader op zoon. Hij werd door koningen en prinsen gedragen. Maar op een kwade dag stal de heks de kroon en de gevleugelde draak moet die sindsdien voor haar bewaken. Soms lijkt het alsof de draak slaapt, maar schijn bedriegt! Al heel wat dappere ridders probeerden de kroon te stelen om die terug te brengen naar de koning. Maar de draak verbrandde hun kleren met zijn vurige adem… Durf jij de kroon misschien aan te raken? Pas op hoor!

In boeken

• Zoals gezegd valt het recente verhaal omtrent de Draak te lezen in het Sprookjesboek van de Efteling (2009) met een door Anton Pieck getekende draak, in En ze leven nog lang en gelukkig (2019) staat een ingekorte versie van dit verhaal met een ontwerptekening van Van de Ven.

In hoorspelen en luisterboeken

• Het voor de elpee bedachte verhaal van "De Draak en de Schat" staat op Sprookjes van de Efteling - deel 10 (1985).
• De versie uit Sprookjesboek van de Efteling wordt voorgelezen op de tweede cd van het luisterboek (2010).

Natuurlijk is er ook het sprookje Joris en de Draak, dat de Efteling heeft uitgegeven als deel 13 in de eerste serie Efteling Gouden Boekjes en als verfilming Het Sprookje van Joris en de Draak, maar deze hebben betrekking op de gelijknamige achtbaan in Ruigrijk.

Souvenirs en drukwerk

Zeldzaam Lichtgeraakt gebaseerd-souvenir: een zilveren theelepeltje

Draak Lichtgeraakt is een vaak voorkomend figuur in het drukwerk van de Efteling, maar als merchandise zien we hem weinig, tot de komst van Sprookjesboom. Eén van die weinige keren dat er een souvenir van de schatbewaker uitkwam was in de Anton Pieck-serie waarin het, als van zoveel uitbeeldingen in het Sprookjesbos, als miniatuur was opgenomen.

Sprookjesboom

In de televisieserie Sprookjesboom is Draak een belangrijk karakter. Verrassend is het gedrag van "Draak" in deze serie: het beest is behoorlijk goedaardig, en vooral uit op het maken van vrienden. De tweepotige Sprookjesboomvariant, waarmee het eigenlijk geen draak maar een wyvern is, is als merchandiselijn groots opgezet met stoere kleine jongens als doelgroep. Dekbedden, drakenkleding en drakentassen: het is er allemaal. Draak is daarmee de rolpatroonbevestigende tegenhanger van Assepoester en Roodkapje voor meisjes.

• 

  Een echt souvenir van Draak Lichtgeraakt kwam uit in de Anton Pieck-serie in 2016 verkrijgbaar bij tuincentra en in de Efteling zelf

• 

  Een van de souvenirs van Draak uit Sprookjesboom: een drakenpyjama

• 

  In 2014 verscheen een spelletje 'voor stoere jongens' als app waarin Draak de hoofdrol speelt

Elders

Begin jaren 80

Draak Lichtgeraakt staat prominent op de schildering in de foyer van het Efteling Theater, ontworpen door Michel den Dulk.

Wetenwaardigheden

• De oude Efteling-dukaten waaruit de schat is opgebouwd vinden we ook terug in de veel grotere schat die bewaakt wordt door Reus Djinn in de schatkamer van Fata Morgana.
• Tussen de Zeemeermin en de Draak is in één van de bomen een heksenbezem te zien.