De Wereld van Sindbad is het themagebied in het Reizenrijk waartoe de attracties Vogel Rok, Sirocco en Archipel, en restaurant Kashba behoren.
Inhoud
Omschrijving
De Wereld van Sindbad bevindt zich rondom het Reizenrijkplein in de noordoostelijke hoek van de Efteling. Op het plein zelf is middels beplanting en het gebruik van ander straatmeubilair aangegeven welk gedeelte bij Carnaval Festival hoort en welk bij Sindbad.
De grootste attractie die tot de wereld behoort is Vogel Rok, waarvan de ingang schuilgaat achter de immense vogelfiguur die over het plein loert. Er recht tegenover ligt Sirocco, een 'theekopjes'-draaimolen waarin scheepjes snel ronddraaien als er een storm opsteekt. Hiervoor bevindt zich ook een strandje waar Sindbad met zijn boot is aangemeerd - een veer van Vogel Rok bevindt zich tussen zijn bepakking.
Links naast de ingang van Sirocco is de toegang tot Archipel, een waterspeelplaats met daarin huisjes op palen met rieten daken. Tegenover deze twee attracties ligt de Kashba, een groot restaurant dat van de buitenkant wat lijkt op een versterkte Arabische stad. Dit is de plek waar Sindbad tussen zijn reizen tot rust komt en zijn handelswaar op de markt brengt.
Geschiedenis
1001 Nacht
De relatie van de Efteling met de sprookjes van Sprookjes van 1001 Nacht gaat lang terug. Anton Piecks reis naar Marokko en de door hem gemaakte illustraties voor de zestiendelige Parnassus-bundel van de verhalen (1943-1954) zijn een belangrijke inspiratie geweest voor de Efteling. In mei 1964 werden Piecks ruim zeventig Marokkaanse reisschetsen al tentoongesteld in wat nu de Wereld van Sindbad is, namelijk de bodega in het Café-Restaurant.
Eind jaren zeventig gaat de Efteling aan de slag met het 1001-Nachtshow-project om een attractie rondom dit thema te bouwen. Op een vroege schets uit oktober 1978 staat "Sindbad de Zeeman" samen met Ali Baba en Aladdin vermeld als suggesties voor het thema. Na een zoektocht door het park resulteerde dit project in 1986 in de grote darkride Fata Morgana, gelegen aan de Vonderplas, waarin de bezoeker helemaal wordt ondergedompeld in het 1001-nachtthema. Echter, de concrete verhalen uit de bundel komen er niet in voor.
Vogel Rok
Tien jaar later ging Ton van de Ven verder op het thema, nu met een concreet verhaal: De tweede zeereis van Sindbad de Zeeman, waarin Sindbad een reis maakt met de mythische Vogel Rok. Dit resulteerde uiteindelijk in de attractie met die naam, die een plek kreeg in de noordoosthoek van het park, ver van Fata Morgana. De locatie werd gekozen omdat in dit parkdeel nog maar weinig te beleven was en het trekken van de jongerendoelgroep hierheen de druk op de rest van het park zou moeten verminderen.
Voor Ton van de Ven was hiermee het Sindbad-thema nog niet klaar. Zo zegt hij:
Een échte sprookjeslobby met beelden uit Sindbad de Zeeman, daar waar Vogel Rok ophoudt vérder gaan...[1]
De Wereld van Sindbad
Archipel en Sirocco
Twintig jaar later ging de Efteling verder op haar Sindbad-reis. De aanleiding was de voorziene ontwikkeling van een nieuw parkdeel, Strookrijk, achter het Reizenrijk. In dat Reizenrijk waren er twee problematische attracties: Monsieur Cannibale, waarop steeds terugkerende kritiek was vanwege de racistische uitbeelding van de kannibaal, en de Kinder Avonturendoolhof, wat een verwaarloosde plek was geworden. De komst van het nieuwe parkdeel was een reden om deze twee pijnpunten aan te pakken. Ontwerper Sander de Bruijn koos ervoor deze twee te herontwikkelen en hierbij aansluiting te vinden in het bestaande thema van Vogel Rok in dit gebied: Sindbad de Zeeman, en zo een themagebied met meerdere bij elkaar passende attracties te creëren.
Het Reizenrijkplein werd hiervoor opgedeeld in twee stukken, zodat Carnaval Festival en de winkel Jokies Wereld aan de ene kant en het nieuwe Sindbad-deel aan de andere kant kwamen te liggen. Monsieur Cannibale werd Sirocco, waar je met de handelsvloot van Sindbad in een storm terecht komt. De avonturendoolhof werd Archipel, een waterspeelplaats. Anders dan in Vogel Rok worden in de nieuwe toevoegingen geen concrete verhalen uit Sindbads reizen uitgebeeld, maar terugkerende elementen zoals varen in een storm. De nieuwe attracties openden in januari 2022, waarmee fase één van dit project afgerond was. Direct werd echter al aangegeven dat er een volgende fase zou komen waarin het grote Café-Restaurant-gebouw dat hier ligt in het thema getrokken ging worden.
De naam "De Wereld van Sindbad", alsook "Die Welt von Sindbad", "L'Univers de Sindbad" en "World of Sindbad" werden door de Efteling in juni 2021 geregistreerd als handelsmerk. De ontwerpcoördinatie van het project was in handen van Stefan Versleeuwen.
Ontwerp
De Wereld van Sindbad is opgebouwd uit de bestaande ontwerpen van Ton van de Ven voor Vogel Rok, en Michel den Dulk voor het gebouw van Sirocco (en de achtergrond achter Vogel Rok), en nieuwe ontwerpen van Sander de Bruijn, voor de invulling van die attractie en van Archipel en restaurant Kashba.
Waar Fata Morgana de sfeer uit 1001 Nacht weergeeft maar geen specifiek verhaal hieruit, en Vogel Rok juist één heel specifiek verhaal uit de bundel vertelt, steunen de nieuwe onderdelen wel op de specifieke verhalen van Sindbad de Zeeman, maar beelden niet concreet één van zijn reizen uit. In Sindbads reizen is het handeldrijven door hem als koopman een veelvoorkomend element, alsook dat Sindbad geregeld schipbreuk leidt en op eilanden strandt. Deze 'algemene-Sindbadelementen' zijn wat je ziet in Sirocco en Archipel.
Alle attractiegebouwen in de Wereld zijn voorzien van een rieten dak. Rietgedekte daken zijn eerder iets Nederlands dan Arabisch, het kan gezien worden als een typisch Eftelingse twist aan het Sindbad-thema.
Voor het uiterlijk van de figuren liet vormgever Patrick van den Nieuwenhuizen zich, met veel vrijheid van Sander de Bruijn, inspireren door oosterse figuren op prenten van Anton Pieck. Met name de manier waarop Pieck tulbanden weergaf werd overgenomen; het was belangrijker om zo tot een sfeervol en 'Eftelings' beeld te komen, dan om een zo authentiek mogelijke tulband weer te geven.[2]
Hulp van Sindbad-expert
Wellicht ingegeven door voorzichtigheid door de controverse rond voorganger Monsieur Cannibale en de geldende tijdgeest, besloot de Efteling om voor de uitwerking en toepassing van de verhalen van Sindbad de Zeeman de hulp in te schakelen van een expert. Docent Islamitische studies aan de Universiteit van Amsterdam dr Richard van Leeuwen adviseerde het park. Van Leeuwen vertaalde in 1993 de Sprookjes van 1001 Nacht uit het Arabisch. Hij studeerde deze taal in Amsterdam en Damascus en Perzisch in Leiden, promoveerde op een historisch onderzoek en publiceerde artikelen en boeken over de vertellingen van 1001 nacht. In 2019, dus kort voor de start van het project in de Efteling, publiceerde uitgeverij Van Oorschot een populaire bundel met vertalingen van zijn hand, 'De vertellingen van duizend-en-één-nacht'. Van Leeuwen maakte ook studie van de wijze waarop de sprookjes van duizend-en-één-nacht in de westerse cultuur van de 20e eeuw geïntegreerd werden.
Van Leeuwen heeft ongeveer twee uur besteed om feedback te geven op de ontwerpen. Hij suggereerde bijvoorbeeld om Sindbad te spellen met een 'd', dus niet als Sinbad. Ook adviseerde hij om geen fez als hoofddeksel te gebruiken (want Turks), maar een ander ontwerp, dat niet als zodanig bestaat maar wel Arabisch aandoet.[3]
Van Leeuwen over zijn werk voor de Efteling:
De gebruikte vertellingen van Sindbad en zijn zeereizen kennen een groot reservoir van culturele personages. Deze mogelijkheden, in combinatie met de ambitie van de Efteling om op een inclusieve manier verhalen te vertellen, zorgen vast voor een positief geschetst beeld van de rijke Arabische cultuur.
Muziek en Sound design
De huiscomponist van de Efteling, René Merkelbach, componeerde en produceerde de muziek voor de Wereld van Sindbad van 2022; de muziek van Vogel Rok van Ruud Bos bleef uiteraard behouden. Merkelbach ging in gesprek met ontwerper Sander de Bruijn en samen kwamen ze tot de conclusie dat de 'roep om avontuur' een centraal element in de muziek van de Wereld van Sindbad zou moeten worden. Merkelbach stelde een playlist van bestaande (film)muziek samen om te gaan zoeken naar de juiste sfeer. Hierin kwam epische filmmuziek als Indiana Jones en The Mandalorian voorbij, maar uiteindelijk werd besloten om ook weer niet te filmisch of 'gladjes' te gaan werken.[4]
Merkelbach luisterde ook specifiek naar de klankkleur en instrumenten in de muziek van de andere oosterse attracties in de Efteling, gecomponeerd door Ruud Bos: de melodie moest de werelden van Fata Morgana en Vogel Rok samenbrengen; de Wereld van Sindbad werd hier op afgestemd.[5]
De nieuwe muziek is uiteindelijk wel meer traditioneel Arabisch geworden dan die van de eerdere attracties, vol percussie en opzwepende strijkers. Er zijn ook veel traditionele instrumenten (zoals de udu) gebruikt. Een verbindend element in de hele Wereld van Sindbad is de fluit.
De muziek werd in 2021 opgenomen in muziekstudio Artichoque in Tilburg. 13 strijkers werden aangevuld met specialisten op het gebied van specifieke traditionele oosterse instrumenten.
Anouk Verdonk deed het sound design en alle percussie voor de nieuwe muziek. Damiano Pascarelli was verantwoordelijk voor de arrangementen voor strijkers en de orkestratie van de ritmuziek van Sirocco. Frederico Solazzo deed de orkestratie en arrangementen van de andere muziek voor het parkdeel. Jasper van Rosmalen was de violist, en Tim Langedijk speelde de traditionele Arabische Saz, een soort gitaar. De diverse typerende fluiten in de muziek, waaronder de reeds bij de oude Egyptenaren populaire ney-fluit, werden bespeeld door Jeroen Goossens (de 'fluitomaan'). De ney is te horen in de track "Roep om Avontuur".[6]
Net als bij het enkele jaren eerder geopende De Zes Zwanen, is ook in de Wereld van Sindbad gewerkt met een afwisselend 'sound design'. In Sirocco is dit onder andere het naderende onweer, de golven, blikseminslag en 'het gekraak van handelswaar'. In Archipel is het rustiger, met het geluid van stromend water, vogels en krekels. Af en toe klinkt de schreeuw van Vogel Rok door heel het gebied. De effecten wisselen afhankelijk van het moment van de dag. Bezoekers horen bij daglicht bijvoorbeeld geluidseffecten van vogels, terwijl na zonsondergang onder andere krekels klinken.[7]
Alle muziek uit de Wereld van Sindbad, inclusief de werken van Ruud Bos die te horen zijn bij Vogel Rok, werd enkele dagen voor de opening uitgebracht op streamingdiensten in het album Wereld van Sindbad (muziekalbum). Ook werd de nieuw gecomponeerde muziek van Merkelbach live ten gehore gebracht tijdens de concertreeks Efteling in Concert (2022-2023).
Kashba
Na oplevering van de nieuwe attracties begin 2022 was het korte tijd stil rondom de Wereld van Sindbad. Wel werd in het Café-Restaurant, op dat moment bekend als Panorama, de exploitatie van het zelfbedieningsrestaurant overgenomen door La Place, die weg moest van het Dwarrelplein omdat daar de bouw van het Efteling Grand Hotel van start ging. Dit gebeurde echter met minimale aanpassingen en zeker geen versindbadisering van het restaurant. Inmiddels was overigens wel duidelijk geworden dat het geplande Strookrijk er voorlopig niet zou komen.
In februari 2023 werd aangekondigd dat Panorama alsnog in de Wereld van Sindbad opgenomen zou worden middels een verbouwing tot restaurant Kashba. Alhoewel dit niet zo werd gezegd was het wel duidelijk dat de ingreep voor een uiteindelijk beperkte tijd zou zijn: het interieur werd serieus gedecoreerd in Arabische stijl, maar aan de buitenkant bleef te ingreep beperkt tot het plakken van enkele elementen tegen het bestaande gebouw aan en vooral flink wat potten verf om het een oosterse sfeer te geven. Op 1 april opende het vernieuwde restaurant.
- ↑ WWCW: Attracties - Fata Morgana, de Verboden Stad, zet haar poorten wijd open!
- ↑ Kleine Boodschap (podcast) nr 294: Thematisering in de Efteling met Martin en Patrick
- ↑ Trouw: Pretparken gaan stereotypen te lijf: Sindbad de Zeeman draagt in de Efteling straks geen fez (16 oktober 2021)
- ↑ Interview met René Merkelbach op NPO Radio 3FM, "Frank en Eva" (24 juni 2021)
- ↑ Efteling Blog, "Primeur muziek Wereld van Sindbad" (12-1-2022)
- ↑ Instagram René Merkelbach (januari 2022)
- ↑ Kleine Boodschap (podcast) nr 319: De muziek van de Wereld van Sindbad