Ruud Bos

Ruud Bos
Ruud Bos in 1997
Volledige naam	Rudolf Bos
Geboren	Amsterdam, 8 februari 1936
Overleden	30 juni 2023
Jaren actief	1961 - 2023
Beroep	componist
Nationaliteit	Nederlands
Bekend als	componist van de muziek voor o.a. Fata Morgana en Villa Volta
Personen

Ruud Bos (Amsterdam, 8 februari 1936 - 30 juni 2023) was een bekend Nederlands componist. Tussen 1984 en 1998 was hij huiscomponist van de Efteling.

Bos heeft als componist heel wat op zijn naam staan. Hij schreef voor o.a. Toon Hermans, Wim Sonneveld, Willeke Alberti en Gerard Cox. Hij componeerde muziek voor alles van obscure vaderlandse films zoals "Ik Ben Joep Meloen", "Naakt Over de Schutting" en "De Zeemeerman" tot de tunes van "De Fabeltjeskrant", "De Fabriek", "Zeg 'ns Aaa" en "Bassie en Adriaan". Het repertoire van Bos is zeer divers en hij won voor zijn verdiensten in 1982 dan ook een Gouden Harp. Hij was als docent compositie verbonden aan het Rotterdams Conservatorium.

Bos ontving in 2021 de Buma Oeuvre Award Multimedia voor zijn muziek voor kinderseries.

Efteling

Ruud Bos samen met Lex Lemmens in Carnaval Festival, 1984

Stapels met bandjes van (demo-)muziek voor attracties, uit de privécollectie van Bos, 2015

Wij kennen hem natuurlijk vooral van zijn werk voor de Efteling. De muziekstukken die Ruud Bos voor de Efteling heeft gecomponeerd en gearrangeerd hebben enorm bijgedragen aan de beleving van verschillende attracties, en we kunnen ons geen Fata Morgana voorstellen zonder zijn kenmerkende strijkers of de mysterieuze hoorns en tuba in zijn Droomvlucht-thema.

Voor de attractie Carnaval Festival wordt Toon Hermans benaderd. Hermans heeft het eerste deel van het melodietje bedacht en op dictafoon ingefloten en vraagt zijn vaste arrangeur Ruud Bos om het verder uit te werken en te arrangeren. Bos bedenkt de rest van de melodie, arrangeert de diverse landen-variaties en bedenkt hoe deze op een zo vloeiend mogelijke manier in elkaar overlopen. Het kon op veel waardering van de Efteling rekenen, waardoor Lex Lemmens hem vervolgens betrekt bij het volgende grote project: Fata Morgana. Hij wordt middels het draaiboek en vele illustraties door Ton van de Ven meegenomen in de ontwikkeling van de attractie. Vanaf dan is hij voor vele jaren de huiscomponist van het park.

Nadat demo’s worden goedgekeurd werkt Bos de partituren uit, waarbij hij veel creatieve vrijheid en vertrouwen ervaart. Er zijn goede budgetten ter beschikking voor de opnames van de stukken. Vanwege de dan hoge Nederlandse prijzen voor muzikanten in combinatie met de maar weinig efficiënte service in Nederlandse opnamesessies kiest Bos er voor om de meeste stukken in Londen te laten opnemen met veelal perfect voorbereide en door Bos geliefde leden van het Londen Philharmonic Orchestra. In het geval van Droomvlucht en Villa Volta wordt er ook gebruik gemaakt van dubbel gedubte instrumenten (voor de suggestie van een groots orkest) en synthesizers.^[1]

Het laatste stuk dat Bos voor de Efteling heeft gecomponeerd is de muziek van Vogel Rok, waarvoor Bos ter inspiratie Disneyland bezocht en met enige tegenzin een achtbaan betrad. De muziek werd bij uitzondering in Gent opgenomen met het Vlaams Symfonie Orkest. Samen met zijn zoon Ruud Jan nam hij tijdens het inregelen van Vogel Rok opnieuw plaats in de achtbaan, waarbij de afstemming zijn goedkeuring kon wegdragen. Relatief laat in het ontwikkelproces kwam het verzoek om ook de lange wachtrij van de attractie van een eigen soundtrack te voorzien, waarbij Bos wat stukken uit zijn eerdere aantekeningen viste en ‘een aantal minuten vol maakte om dat af te krijgen’.^[1] Naderhand bleek dat de ritmuziek sterk gebaseerd is op verschillend eerder werk van Bos zelf, en dus niet volledig voor Vogel Rok gecomponeerd was.

Bos heeft wel een voorstel gemaakt voor de Brink/Promenade-muziek maar deze werd door de Efteling afgekeurd ^[1] en sindsdien is er van samenwerking geen sprake meer geweest.

Eftelingmuziek van Ruud Bos:

• 1984: Carnaval Festival (arrangementen)
  De melodie is bedacht door Toon Hermans.

• 1986: Fata Morgana
  • The harbour
  • Eastern jails
  • Harem
  • Jungle
  • Market place

• 1986: Jungle Symfonie
  Demo - project niet uitgevoerd.

• 1987: De Rode Schoentjes en Zwaan Kleef Aan
  (piano- en klokkenspel voor het album Muziek van de Efteling)

• 1987: Spookslot, intro voor de tijdelijke Berk-hoofdshow

• 1992: Droomvlucht
  • Kastelenrijk
  • Wonderwoud
  • Zompenwoud
  • Elfentuin
  • Hemelburchten

• 1996: Villa Volta
  • Wachtrij/Voorshow
  • Hugo's huiskamer

• 1998: Vogel Rok
  • Vogel Rok - Entree
  • Vogel Rok - De vlucht door het duister

• 2000: Parkmuziek
  Demo, niet uitgevoerd

Berk en Spookslot

Via Bos' werk voor de Efteling kwam het park in de jaren tachtig ook in contact met zijn toenmalige echtgenote, actrice Marjan Berk. Zij kwam met een idee voor een aangepaste versie van de Spookslot-hoofdshow, die in 1987 en 1988 in het Spookslot draaide.

Het bleef lang onduidelijk of Ruud Bos zelf hier bemoeienis mee heeft gehad. Verschillende bronnen waaronder Ruud Bos zelf, hierover bevraagd in 2011, meenden van niet.^[1][2] Echter, in 2025 kwam uit het archief van Bos nog een band met opschrift "Efteling" naar boven die van deze show zou zijn, en volgens de Efteling inderdaad een compositie van Bos zelf was.^[3] Ook in de Spookslot-documentaire vertellen verschillende direct betrokkenen dat Berk en Bos deze nieuwe intro samen hebben ontwikkeld.^[4]

Muziekalbums

Voor iemand die zo'n groot stempel heeft gedrukt op de muzikale identiteit van de Efteling is het niet vreemd dat de muziek van Bos op elk verzamelalbum van de Efteling terugkomt. Voor het eerste album van de Efteling, Muziek van de Efteling (1987), leverde hij ook een bijdrage door de muziek van De Rode Schoentjes en Zwaan Kleef Aan in te spelen op piano dan wel een klokkenspel.

Een bijzonder album om in deze context te noemen is De Mooiste Efteling Melodieën (1994), dat voor het grootste deel bestaat uit zijn muziek voor Fata Morgana en Droomvlucht. Ook op Betoverende Efteling Melodieën (2012) bevat CD1 al deze tien tracks, en meer. In 2023 verscheen de streaming-EP Droomvlucht die zijn complete werk voor deze attractie omvat.

In maart 2025 bracht de stichting "Telkens Weer Ruud Bos" onafhankelijk van de Efteling een eigen streaming-album uit met nieuwe uitvoeringen van de Efteling-composities van Bos: De Eftelingmuziek van Ruud Bos.

Interview en Documentaire

Ton van de Ven, Ruud Bos en Lex Lemmens treffen elkaar na lange tijd weer voor documentaire-opnames, augustus 2015

Bos heeft twee keer uitgebreid gesproken over zijn werk voor de Efteling. De eerste keer was dit in een interview met de podcast 'Ochtend in Pretparkland' in mei 2011.^[1] Hij vertelt hier over zijn werk voor alle grote attracties. Op 27 april 2019 publiceerde website De Vijf Zintuigen een documentaire, al opgenomen in de zomer van 2015, waarin Bos ook uitgebreid ingaat op de totstandkoming van al zijn attractiemuziek.^[5]

Wetenswaardigheden

• Bos' favoriete muziek van Fata Morgana is de jungle-compositie.
• Bos kreeg, na meermaals zijn interesse kenbaar te hebben gemaakt, als dank voor zijn verdiensten een pentekening van de Schatkamer cadeau van Ton van de Ven.