Oompje Gijs

Oompje Gijs
Alias	Tiroler Gijs
In het park sinds	1988, herzien 2020
Locatie	naast uitgang Max & Moritz
Lokale horeca	Frau Boltes Küche
Ontwerp	Ton van de Ven
Ingesproken door	Jeroen Verheij
Holle Bolle Gijs, overzicht

Oompje Gijs is een Holle Bolle Gijs nabij Frau Boltes Küche (voorheen De Steenbok) aan het Max & Moritz Plein. Hij is oorspronkelijk als Tiroler Gijs ontworpen door Ton van de Ven, die ook de teksten insprak. De papierslokker werd een jaar na De Steenbok toegevoegd, in 1988, en met de komst van achtbaan Max & Moritz in 2020 in een nieuwe context geplaatst als Oompje Gijs, die ook een nieuw stemgeluid kreeg van Jeroen Verheij.

Omschrijving

Gijs hangt uit een raam met gesloten gordijntjes achter hem en houten luiken die voorzien zijn van uitgezaagde hartjes. De uitbeelding laat Gijs zien met gesloten ogen, zijn hoofd leunend op zijn rechterarm. Hij heeft zijn nachtjapon aan en slaapmuts op. In combinatie met de open mond, natuurlijk bedoeld voor het afval, lijkt het hierdoor of Gijs midden in een gaap zit.

Naast en boven de Gijs is een rijm aangebracht in flinke Gotische letters, met een illustratie erbij van de belhamels die kevers uit een boom schudden. Het rijm luidt:

Rijmpje

Stem

Ondanks dit slaperige uiterlijk is daarvan niets te merken aan de stem. Er is geen gaap of snurk te horen. Oompje roept, uiteraard in het Duits, steeds om papier. Overigens wordt niet helemaal duidelijk waar het papier vragen past in het verhaaltje rondom de figuur.

Met de stem van Jeroen Verheij roept Gijs op met bekende frasen van andere Gijzen, maar dan in het Duits: "Hallo! Hallo! Papier hier! Papier! Papier sage ich. Ein Stücklein Papier bitte. Hallo! Hallo?! Hallo! Papier hier! Hallo! Kannst du mir ein Stücklein Papier geben? Ein Stücklein Papier bitte. Hallo! Hallo?! Hallo! Papier hier! Kannst du mir ein Stücklein Papier bringen? Hallo!"

Geschiedenis

Alpenhoornblazer

"Holle Bolle Alphornblazer". Afbeelding uit het Efteling-museum. Tekst: "Voorstel Holle Bolle Alphorn-blazer bij Steenbok - Swissbob / Lederen broek checken op model (is puur op herinnering getekend)"

Schaalmodel Alphornblazer Gijs

Het schaalmodel voor de Alphornblazer in de vitrine van het Efteling Museum

Ton van de Ven ontwierp oorspronkelijk een andere Gijs voor deze locatie. In het landschap van de Bob en de Steenbok tekende de creatief-directeur een alpenhoornblazer met lederhosen die op een meterslange hoorn blaast, waar de bezoeker het afval in kan deponeren, waarna een luide "tuuuuut" als dank zou klinken. Het papier dat in de hoorn werd gestopt zou in een ruimte onder de grond moeten verdwijnen, waarvoor een ondergrondse kelder voor de opslag van het opgezogen afval zou moeten worden gemaakt. Tot uitvoering van deze originele Gijs kwam het dan ook niet, een ondergrondse kelder is duur. Bovendien zou de hoorn moeilijk vandalismebestendig te maken zijn en zou de complete uitvoering veel ruimte van het terras van de Steenbok innemen. De Efteling maakte van het ontwerp nog wel een model, dat te zien was tijdens een tentoonstelling over Holle Bolle Gijs in het Efteling Museum in 2009 en sinds 2020 in het station van Max & Moritz, achter perron 4 van de Maxbaan.

Tiroler Gijs

Vrijwel identiek als Tiroler Gijs

Tiroler Gijs in de muur in 2007

Als alternatief werd daarom gekozen voor een Gijs met een heel simpel uiterlijk die zo weinig mogelijk plaats inneemt: een uit een open raam leunende Gijsfiguur, in slaapkleding en met een grote opengesperde mond alsof hij aan het gapen is. Hij werd geplaatst in de muur voor de toenmalige attractie Bob, rechts naast de uitgang daarvan. Het afval valt ook niet in een kelder, maar gewoon achter de muur in een vuilcontainer. Hij kreeg de naam Tiroler Gijs. Daarmee was hij het enige Oostenrijkse element in de omgeving, de rest van de alpine elementen waren expliciet of impliciet Zwitsers.

Tiroler Gijs werd ingesproken in het Duits door Ton van de Ven, die enkele jaren in Duitsland had gewerkt en eerder ook al de Duitse versie van de Sprekende plattegrond insprak. Hij roept "Jah? Hal-lo! Hal-lo! Papierrr brrrengen! Hal-lo!" en bedankt met “Danke schön”. Tiroler Gijs is de enige Gijs die compleet in een vreemde taal spreekt. Ton van de Ven wilde in eerste instantie Inca Gijs Spaans laten spreken, maar dit is nooit uitgevoerd. De stem van Tiroler Gijs is te beluisteren op Efteling CD 1.

In maart 2016 werd de grond voor de Gijs verhoogd zodat ook bezoekers in een rolstoel hun afval in de mond kwijt kunnen (er was vroeger een dubbel opstapje). Gek genoeg werd dit bij de ombouw naar Oompje Gijs weer ongedaan gemaakt en keerde het opstapje terug, maar nu met slechts één trede.

Oompje Gijs

Meikevers schudden zoals getekend door Wilhelm Busch

In 2020 vervingen Max & Moritz en Frau Boltes Küche respectievelijk de Bob en De Steenbok. Tiroler Gijs werd tijdens de bouw verwijderd en later weer teruggeplaatst. Tiroler Gijs werd in het verhaal van Max & Moritz verweven en kreeg de rol van Onkel Fritz / Oom Frits uit de vijfde streek van de belhamels zoals opgetekend door Wilhelm Busch.

Onkel Fritz, getekend door Busch

In het verhaal van Busch schudden Max en Moritz meikevers uit een boom, vangen ze op in papieren puntzakken en deponeren ze in het bed van hun oom Fritz. Als deze naar bed gaat is hij onaangenaam verrast door alle kriebelige torren. Pas als hij ze allemaal heeft doodgeslagen kan hij weer rustig slapen.

De Gijsfiguur zelf werd niet aangepast maar werd letterlijk in de nieuwe context opgenomen: op de muur boven zijn hoofd werd een gedicht aangebracht en ernaast een tekening, naar één van de illustraties van Busch zelf. De oom Fritz die Busch tekende heeft veel uiterlijke overeenkomsten met de bestaande Tiroler Gijs dus de stap was vermoedelijk snel gemaakt. Het is niet uit te sluiten dat Van de Ven de illustratie van Busch zelfs al kende. De kevers en puntzakken uit het verhaal komen terug in het gedicht, maar in de Eftelingse versie worden de kevers niet doodgeslagen en kan oom slapen, maar blijven ze juist leven waardoor oom nooit rust krijgt. De oude 'Tiroler' stem van Ton van de Ven werd vervangen door die van ontwerper en entertainer Jeroen Verheij. Vanaf de heropening van de Bob als Max & Moritz gaat Tiroler Gijs nu door het leven als Oompje Gijs.

Bij de introductie werd er een speciale app Fang de meikevers! uitgebracht die je in de wachtrij van de attractie kunt gebruiken. Je kunt via augmented reality (uitgebreide werkelijkheid) op je telefoon meikevers vangen in een puntzak en die bij Oompje Gijs in zijn bed aanbrengen.