Een Pepper's Ghost is een illusietechniek waarbij de illusie wordt gewekt dat iets semitransparant is. Ook kan men het object laten verschijnen en verdwijnen. Het effect wordt al meer dan honderdvijftig jaar toegepast in het theater, maar komt ook veelvuldig voor in speelfilms en attracties. De eerste die met het principe van de truc kwam was Henry Dircks, maar zijn ontwerpen waren praktisch niet uitvoerbaar op toneel. John Henry Pepper, een Londense hoogleraar scheikunde, slaagde er in 1862 in om er een goed bruikbare versie van te maken.
De illusie
Het effect wordt bereikt door middel van een glasplaat die tussen de kijker en de scène geplaatst wordt. Op een voor het publiek onzichtbare plek (vaak onder de vloer of achter een muur) wordt dan datgene geplaatst dat tevoorschijn moet worden gebracht. Wanneer dit belicht wordt zal een deel van het licht weerspiegelen in het glas terwijl een ander deel doorgelaten wordt. Hierdoor wordt het object half-doorzichtig en lijkt het dus op een geest. Het licht van de weerspiegeling vermengt zich vanuit de optiek van de kijker met de achter het glas gelegen objecten van de scène waardoor het lijkt alsof de geest zich in de scène bevindt.
Door simpelweg de belichting van het object in en uit te schakelen zal het verschijnen en weer verdwijnen.
Het effect kan worden versterkt door de mate van licht die er wordt gebruikt en het zo donker mogelijk houden van de zijde waar de reflectie in het glas te zien zal zijn. De illusie kan nog realistischer worden gemaakt door de ruit in het midden van een decor te plaatsen, met andere zaken ervoor en erlangs. Een plavuizen vloer waarvan de voegen precies evenwijdig lopen met de rand van de glasplaat is een beproefde methode om deze rand niet op te laten vallen.
Het grootse voorbeeld van een Pepper's Ghost is de balzaalscène die te vinden is in de attracties Haunted Mansion en Phantom Manor in de Disney-parken. In een 27 meter lange scène zijn hier verschillende Pepper's Ghosts tegelijk te zien.
In de Efteling
Tijdens een 23-dagen durende werkreis naar Amerika ontdekten Ton van de Ven en Jan Verhoeven per toeval het effect van de Pepper's Ghost. Jan Verhoeven vertelt daarover:
Toen zijn we naar San Fransisco gegaan en daar hebben we die ideeën voor het Spookslot opgehaald. Op Fisherman's Wharf heb je boulevards en daar staan allemaal tentjes. ‘For one dollar' mag je dan een geest zien verschijnen en meer van dat soort showtjes. Wij gingen dus náást het hekje even in de dode hoek kijken, zien hoe dat in elkaar zat. Zo kwam de techniek van het Spookslot. Dan moesten we wel weer experimenteren en allemaal even uitzoeken hoe dat precies ging, maar we hebben onze reis dik en dubbel terugverdiend.[1]
In de Efteling wordt de Pepper’s Ghost-techniek sindsdien veel gebruikt. Ze wordt en werd onder andere toegepast in het Sprookjesbos, het Spookslot, Fata Morgana en Droomvlucht. Hieronder vind je een volledige lijst van alle huidige en voormalige geesten.
Huidig
- Fata Morgana: Tijdens de vaart kom je steeds een tovenaar tegen die op magische wijze deuren en andere barrières voor je opent. Wanneer je hem voor de derde keer ziet, vlak nadat je onder schatbewaker Djinn bent gevaren, is hij een Pepper’s Ghost. De werkelijke tovenaar staat links van het tafereel. Als je je na de bocht omdraait in je boot kan je 'm zien staan.
- Droomvlucht: De tweede ruimte waar je doorheen zweeft in Droomvlucht is het Wonderwoud. Op de grond, even voorbij het midden, is een gat waaruit een toverfee omhoogkomt. Wanneer zij weer in de grond verdwijnt, keert ze terug als Pepper’s Ghost in de grot die zich iets boven ooghoogte, uiterst rechts in de ruimte bevindt. De werkelijke fee staat links van haar weerspiegeling. Als je blijft kijken, kun je het puntje van haar toverstaf zien. Het kan even duren voor je dit ziet – je gondel moet namelijk precies op het juiste moment het Wonderwoud binnenzweven, anders gaat dit effect aan je neus voorbij. Gewoon nog een keer gaan dus.
- Herberg De Ersteling: De spijzen en dranken die op magische wijze op tafel verschijnen, komen via de Pepper’s Ghost-techniek tot stand. De echte etenswaren staan achter de linkermuur van het bezoekersgedeelte van de herberg.
- De Chinese Nachtegaal: Wanneer in het paleis van de keizer van China de Dood met de kroon, het zwaard en het keizerlijk vaandel op de schoot van de vorst verschijnt, wordt opnieuw van de techniek gebruik gemaakt. De Dood zit in werkelijkheid recht voor de slaapkamer van de keizer, in het midden van de ruimte onder het plateau waar bezoekers handen en ellebogen op kunnen laten rusten.
- Pinokkio: de blauwe fee verschijnt en verdwijnt bij de trap van het huisje van Geppetto.
Voormalig
- Het Spookslot: Nadat je in het slot de eerste bocht om bent gegaan, zag je, net voor je de ronde zaal met de kroonluchter betrad, aan de rechterzijde hoog in de muur een nis. Hierin verscheen af en toe een bruin, bewegend hoofd. Dit was de Spinnenvreter die als Pepper's Ghost tevoorschijn komt. In werkelijkheid lag het hoofd plat onder het venster. De spin die verorberd wordt bevond zich wel gewoon op de plek waar je hem zag.
- Het Spookslot: In de glazen bol van de Oosterse Geest was een dubbele Pepper's Ghost te zien. Het hoofd van een prinses vloeide subtiel over in een doodshoofd. Hiervoor is een reflectie-van-een-reflectie ingezet voor de schedel.
- Het Spookslot: In de hoofdshow in de catacomben snelde de graaf zijn dochter na. Het betrof hier vier poppen aan draadjes in een carrousel, die ook wel bekend stond als de Geestencarrousel, die zich in werkelijkheid vlak voor de ruimte waar de bezoekers staan bevond, onder de dansende balustrade en het voorste deel van het kloostertuindecor.
- Het Spookslot: De viool in de catacomben. Deze lichtte extra op uit de duisternis door fluorescerende verf met blacklight.
- Het Spookslot: In de hoofdshow, rechts van de grote dubbele deuren, waarboven de betoverde kraai met zijn bel zat, was de poort van de brandstapel. Hier werd de heks Visculamia iedere tien minuten een prooi der vlammen. In werkelijkheid stond zij direct links van de brandstapel, met haar rug naar de monniken.
Andere spiegeleffecten
Naast deze volwaardige Pepper's Ghosts waar echt een object wordt gereflecteerd kent de Efteling nog een aantal special effects die ongeveer zo werken:
- De projecties in Het Meisje met de Zwavelstokjes zijn een reflectie op een heel zorgvuldig geplaatste diagonale ruit in het decor. De daadwerkelijke projecties worden op het plafond van de showruimte gedaan.
- De figuurtjes die te zien zijn in de achterkant van de oude televisie in de wachtrij van Carnaval Festival worden op een vergelijkbare reflectiewijze tot leven gewekt.
- In Symbolica, in het Verborgen Fantasie Depot, hangt een "Infinity Mirror" aan de muur die middels een halfdoorlatende spiegel een effect van een eindeloze diepte creëert.
- ↑ Persoonlijk gesprek met Jan Verhoeven, september 2013