Koos de Graaf

De Graaf is ook vervent Aikidoër

Jacobus Johannes Maria (Koos) de Graaf (19 juli 1956) is elektrotechnicus bij de Efteling sinds 1978. Het eerste jaar als elektro-stagiair voor het dan op te leveren Spookslot, daarna twintig jaar als elektrotechnicus en later ook als Inspecteur Elektrotechniek, installatieverantwoordelijke, (stroom-)netbeheerder en beheerder van het leidingwater.

Carrière

Jeugd en stage

De Graaf groeide op in Kaatsheuvel op steenworp afstand van de Efteling, waar hij als kind vele dagen sleet in de Speeltuin. Zijn voorliefde voor elektrotechniek begon ook aldaar, voornamelijk bij de Stoomcarrousel waar hij onder de indruk was van het orgel en de romantische sfeer en geur. Hij deed vakantiewerk als elektromonteur en loodgieter in een bedrijf elders in Kaatsheuvel, maar werd in 1977 tijdens zijn opleiding aan de MTS gevraagd een vol jaar stage te lopen bij de Efteling, die volledig in het teken stond van het te bouwen Spookslot. De afdeling Elektro bestond destijds uit vier man en De Graaf liep vooral mee met Dré Broeders, die met een kleine ploeg verantwoordelijk was voor de aansturing van de show, het licht en het geluid.^[1]

De Graaf vertelt over deze periode:^[2]

Ik werkte hier als jong broekie en het was de eerste voorstelling van het Spookslot voor de verzamelde pers. Omdat het besturingssysteem op dat moment nog niet helemaal klaar was, zaten wij met zo'n tien man achter, onder en tussen de show op de maat van de muziek te drukken op knopjes en maar hopen dat niemand ons zag

Met Broeders en Van Heumen in YouTube-film Achter de schermen bij het Spookslot, 2022

De Graaf figureerde in 2022 prominent in de YouTube-film Achter de schermen bij het Spookslot – Een spookachtige rondleiding die in 2022 werd gepubliceerd bij het afscheid van die attractie. Hij keert hierin met (oud-)collega's Dré Broeders en Mari van Heumen terug naar de technische ruimtes van het Spookslot om herinneringen op te halen over de bouw, 44 jaar eerder.

Elektrotechnicus

Na zijn stage en het afronden van zijn studie had hij elders gesolliciteerd (hij wilde pas met aantal jaar ervaring bij de Efteling solliciteren) en was er zelfs al aangenomen, maar de Efteling vroeg of hij niet toch meteen bij hen in vaste dienst wilde komen. De eerste tientallen jaren van zijn carrière was het pionieren op de afdeling Elektro, waar licht, geluid en showcontrol allemaal nog onder één team vielen.

Een van zijn eerste projecten was de centralisatie van het geluid van het Sprookjesbos. De losse apparatuur die over meerdere locaties van het bos verspreid was werd vervangen Revox-bandrecorders in grote kasten in het Spookslot, twee of drie showtjes per bandrecorder, inclusief een puls-spoor om geluiden en bewegingen synchroon te laten lopen.

Andere projecten in die jaren waren het aanpassen van de verlichting in een bungalow van het Kraanven, maar ook het opbouwen van kerstverlichting, het oplossen van storingen, vaste onderhoud van het trio interactieve dieren ‘kip-eend-ezel’ en het uitvoeren van allerhande elektro-gerelateerde werkzaamheden.^[1]

Geluidsstudio

In de jaren tachtig werkt De Graaf ook veel in Eftelings eigen geluidsstudio. Alle geluidseffecten en stemmen werden hier in een kleine studio achter het Carrouselpaleis opgenomen onder zijn supervisie. Buitengewoon veel werk was de ontwikkeling van Fata Morgana, met vele animatronics en dito geluidseffecten die door hem, op aanwijzing van ‘regisseur’ Peter van Ostade, werden opgenomen. Voor Fata Morgana sprak hij daarbij ook diverse stemmen zelf in. Daarnaast was hij tot eind jaren tachtig ook belast met het kopiëren van de vele ‘eindeloze geluidsbandjes’ die continu geluiden afspeelden en dus ook regelmatig versleten en vervangen moesten worden.

Besturingssystemen

Samen met Dré Broeders programmeren van Fata Morgana

Omdat zijn afdeling, tegelijk met het aantal nieuwe attracties, flink groeide in de jaren tachtig, hoefde hij zich steeds minder bezig te houden met storingen en onderhoud en kon zich focussen op ontwikkelingen. Tot in de jaren negentig werkte hij mee aan vrijwel alle nieuwe projecten als engineer/techneut, om kennis te nemen van alle besturingen. In die tijd werden ieder jaar attracties met volledige besturingssystemen bij externe leveranciers ingekocht en werd zijn afdeling overspoeld met kennis en toegang tot nieuwe technieken.

Een project dat veel indruk heeft gemaakt is Droomvlucht, waarbij met veel moeite de attractie showtechnisch helemaal in orde was toen bleek dat de voertuigen niet naar behoren werkte. De Graaf had aanvankelijk geen betrokkenheid bij het transportsysteem, maar omdat hij goed Engels en Duits sprak werd hij door Erik van den Brand naar voren geschoven als contactpersoon, toen bleek dat de buitenlandse techneuten van CPM met de handen in het haar zaten. De opening werd tot zijn grote teleurstelling met een jaar uitgesteld.^[1]

De Graaf was tot 2000 werkzaam als allround elektrotechnicus en werd daarna Engineer, wat in de praktijk inhield dat hij in plaats van de uitvoerende werkzaamheden een coördinerende verantwoordelijkheid over de afdeling kreeg.

Veiligheid en inspectie

Zorgen over de financiele consequenties van de VUT-regeling maken dat De Graaf lid wordt van de Ondernemingsraad met als doel om onder meer de regeling terug te draaien. Tevergeefs, maar hij blijft zich uiteindelijk twee termijnen van drie jaar inzetten voor de raad. Hier komt hij ook in aanraking met de Arbowet en wordt lid van de VGW-commissie (veiligheid, gezondheid, welzijn). Wanneer hij de directie aanraadt om de NEN-norm 3140 (‘Bedrijfsvoering van elektrische installaties - Laagspanning’) bedrijfsbreed te gaan invoeren, krijgt hij in 2004 de nieuwe functie van Elektrotechnisch Inspecteur waarvoor hij een opleiding volgt.

Een aantal jaar later wordt hij tevens ‘Installatieverantwoordelijke’ voor alle installaties in de Efteling. Daarmee wordt hij verantwoordelijk voor veilige installaties en de veiligheid van het (geschoold of gecertificeerd) personeel dat ermee werkt. Tegenwoordig is hij ook netbeheerder (het park heeft een uitgebreid eigen middenspanningsnetwerk in beheer van Enexis/Fudura) en doet het beheer van het leidingwater (in beheer van Brabant Water) op de afdeling Wet- en Regelgeving.^[1]

Stemacteur

Vanwege zijn nauwe betrokkenheid bij het maken van opnames in de geluidsstudio heeft De Graaf verschillende geluiden en stemmen ingesproken, waaronder:

• Bedelaar in de Armenwijk, Fata Morgana, 1986
• Koopman in de Haven ("Are you English..."), Fata Morgana, 1986
• Jammerende Man, Spookslot, 1987-2022
• Diverse geluiden Grappentrap, Volk van Laaf, 1990 - 2000
• Gesnurk Slapende koks bij Doornroosje

Privé

Koos de Graaf is naast zijn werk regelmatige bezoeker van het park en is fervent beoefenaar van de Japanse bewegingskunst Ki Aikido, waarvoor hij een eigen school heeft in Waalwijk.