Sanai Gath

Folk Music of India (1950)

Sanai Gath is de titel van het muziekstuk waarvan een fragment wordt gebruikt als fluitmuziek bij de Vliegende Fakir.

Het is een klassiek Indiaas muziekstuk waarvan de schrijver onbekend is en waarvan verschillende uitvoeringen in omloop zijn van diverse artiesten. De Efteling gebruikt een opname uit 1950 die is uitgevoerd door mr. Bismillah. Hij speelt op een shanai, een blaasinstrument uit India. Daarnaast worden een tabla, bayan en een bumbass gebruikt.

Shanai

Een shanai (ook wel shehnai, shenoy, sanai, shahnai of shenai genoemd) is een ceremonieel dubbelriets blaasinstrument uit Noord-India dat verwant is aan de hobo en mogelijk is geëvolueerd uit de pungi, een slangenbezweerdersfluit. Hoewel de naam shanai oorspronkelijk Perzisch is, heeft dit instrument een rijke historie in India. De naam is een samenstelling van shah en nai wat "koning van alle blaasinstrumenten" betekent.

Een shanai is gemaakt van hout met een koperen uiteinde. Het riet zit vast aan een koperen buisje dat omwikkeld is met touw. De shanai heeft zeven gaten die tijdens het spelen bedekt worden door de vingerkootjes in plaats van de vingertoppen. Voor westerlingen lijkt het geluid het meest op een schalmei, eveneens een dubbelriet blaasinstrument. Het uitgesproken doordringende geluid wordt in India vooral ten gehore gebracht bij religieuze en traditionele gelegenheden, zoals in tempels en bij trouwerijen.

Gath

Bij westerse muziek wordt een muziekstuk uitgeschreven in notenschrift, maar bij veel oosterse traditionele muziek wordt er veel geïmproviseerd. De uitvoering verloopt volgens een vast patroon: van langzaam, meditatief en zonder percussie naar een ritme en meer variatie. Bij het slotdeel komen er trommels bij. Dit wordt de gath genoemd. Vandaar de naam van het muziekstuk.

Raga

Een raga is een belangrijk element in Indiase klassieke muziek. De raga beschrijft regels voor deze improvisatie en vormt zo het raamwerk waarbinnen de muziek wordt gespeeld. Behalve regels over tonen, melodieën en toonbuigingen, schrijft een raga soms ook het seizoen, de tijd van de dag (samay) of een gemoedstoestand (rasa) voor.

Het element van de tijd van de dag wordt gebruikt in het allereerste verhaal van de Tuinman en de Fakir dat op de parkplattegrond van 1961 te vinden is: door versies van de sanai te spelen die eigenlijk bij een ander moment van de dag horen, zorgt de fakir ervoor dat de tulpen naar willekeur groeien.

Raga Kafi

Sanai Gath is een raga kaphi muziekstuk. De raga kafi (of kaphi) is een raga die veel gebruikt werd in Indiase volksmuziek en uiteindelijk zijn weg vond naar de Indiase klassieke muziek.

Raga kafi is een sampoorna (volledige) raga, wat wil zeggen dat alle zeven tonen van een octaaf worden gebruikt.

De rasa (gemoedstoestand) voor de raga kafi is sringara, wat staat voor liefde, erotiek of schoonheid.

De samay (tijdstip) voor raga kafi is 's avonds en het begin van de nacht.

Op lp en cd

Het nummer staat op de lp's Folk Music of India (1950) en Music of the world's peoples (1951). Later is het nummer gedeeltelijk verschenen op Efteling-lp's en -cd's Muziek van de Efteling, Wonderlijke Muziek van de Efteling, De Mooiste Muziek uit de Efteling, Wonderlijke Efteling Muziek en Betoverende Efteling Melodieën. Op alle albums is hetzelfde fragment van net iets meer dan een minuut te vinden, terwijl bij de Fakir zelf meer van het muziekstuk (dat oorspronkelijk 3:29 minuten duurt) wordt gebruikt.

Op veel Efteling-cd's staat foutief vermeld dat Raga Kaphi de schrijver van het stuk zou zijn. Het is echter een omschrijving van de muzieksoort.

Wetenswaardigheden

• Sanai Gath wordt ook gebruikt als sample in het nummer Nighttime Birds van de Nederlandse gothicmetalband The Gathering die mede daardoor het stempel 'Efteling-metal' opgedrukt kreeg.
• Het is ook te horen in de intro van Osdorp Posse's 'De nachtmerrie van een terrorist'.