| Opa Gijs | |
|---|---|
 | |
| In het park sinds | 1970 |
| Locatie | Sprookjesbos |
| Lokale horeca | Kleyne Klaroen |
| Ontwerp | Anton Pieck |
| Ingesproken door | Ton van de Ven |
Geluidsfragment Opa Gijs | |
| Holle Bolle Gijs, overzicht | |
Opa Gijs is een als grafzerk uitgevoerde Holle Bolle Gijs aan het Herautenplein, te vinden direct naast de Kleyne Klaroen. Een zwarte kraai of raaf-achtige vogel krast om papier, en Opa Gijs dankt zelf met een diepe stem.
Omschrijving
Aan de noordzijde van het Herautenplein, altijd in de schaduw van de hoge bomen naast horecapunt de Kleyne Klaroen, is de verweerde grafzerk te vinden van de overleden grootvader van de familie Gijs. Alhoewel Opa Gijs al jaren dood is, is zijn honger nog altijd niet gestild. Dat maakt ook de in gotische letters uitgevoerde spreuk duidelijk die bovenaan de zerk is te vinden:
Opa Gijs is 't, die hier leijdt
Honger raakt hij nimmer kwijt
Opa Gijs is, leunend op het familiewapen der Gijzen —een schild met daarop een braadworst en vork— binnen een gotische spitsboog afgebeeld. Zijn zwierige baard verraadt trekken die we ook terug zien bij Kapitein Gijs. Op de zerk zit een zwarte vogel. Opa zelf heeft zijn mond wijd opengesperd, om zo voor altijd en eeuwig papier te kunnen blijven verorberen.
Omdat Opa Gijs als bas-reliëf op een grafsteen is uitgevoerd is hij niet in menselijke kleuren geschilderd, zoals met de meeste andere Gijzen van Anton Pieck wel het geval is. Zijn zerk ziet er uit als een massief blok grijze zandsteen, maar is gemaakt van kunststof met een heel overtuigende oppervlaktebewerking. Op de grafstenen op de grond voor de zerk zijn enkele inscripties te vinden, zoals de naam “Pieterje” (zonder tweede t) en het woord "Venlo".
Het geluid van Opa Gijs komt uit een fraaie, schuingezakte “stenen” zuil die naast zijn grafzerk uit de grond steekt. Bovenin de zuil zit de speaker voor de vogel, en onderin die voor Opa zelf. In de omgeving, achter de fraaie hekjes links en rechts van Opa Gijs, liggen meer van dergelijke begraafplaatszaken.
De krassende kraai lijkt de aandacht te wekken
Hoofd met opening op de grafzerk
Het wapen der Gijzen op de zerk van Opa
De vloer voor Opa Gijs
Stem
De zwarte vogel op de zerk lijkt op een raaf of kraai, maar heeft een gele snavel wat deze soorten in onze contreien normaliter ontberen. Hij krast met de stem van Ton van de Ven “Papierrr hierrr!”, en Van de Ven bedankt eveneens als Opa Gijs met een diepe stem “Dank u wel”. Hoewel de normale stem van Van de Ven al laag was, is deze voor Opa Gijs nog eens extra voorzien van galm en echo, alsof het uit een diepe crypte klinkt. Zo nu en dan laat opa een boer, om zich daar meteen voor te excuseren met "Pardon!". De stem van Opa Gijs is in een goede opname te vinden op Efteling CD 2 en in een mindere opname op Muziek van de Efteling.
Geschiedenis
Opa Gijs, naar een ontwerp van Anton Pieck, kwam in 1970 op het Herautenplein naast het vijf jaar eerder geopende baliehorecapuntje dat als voorloper van de Kleyne Klaroen kan worden gezien. Vreemd genoeg is in een steen voor de zerk het Romeinse cijfer MCMLX te vinden, er ontbreekt een tweede X; een dergelijke opschiftverhaspeling is niet Efteling-vreemd, getuige ook de situatie bij de grafsteen van PUELLA INNOCENTA.
Deze Holle Bolle Gijs is de vierde van het park, geplaatst midden in een periode van een ware Gijzen-explosie in de Efteling: andere familieleden als een baby en een moeder met tweeling kwamen respectievelijk in het jaar daarvoor en daarop in het park. In het zelfde jaar als Opa Gijs werd ook Visje Gijs geplaatst.
Op het ontwerp van Anton Pieck valt te lezen dat hij alternatieven suggereerde voor de spreuk op de zerk: "Opa Gijs die reeds lang dood is, vindt altijd nog dat z'n honger groot is" en "Hier Opa Gijs, wiens honger groot is, ondanks 't feit hij jaren dood is". Op oude grafzerken in onder andere kerken staat vaak "Hier leyt begraven..." of "Hier Leyt..." (hier ligt), waardoor Piecks uiteindelijke "leijdt" (met verwijzing naar zowel liggen als lijden) wel de leukste is. Verder valt van deze ontwerptekening af te lezen dat het de bedoeling was dat het bedankje van Opa van “onder de grond” zou klinken; een wens die men wist te benaderen door de speakers zo laag mogelijk te plaatsen.
De mond van Opa Gijs is in de loop der tijd wat groter gemaakt om ook blikjes en flesjes aan te kunnen. Tevens is er in de loop der jaren wel een en ander veranderd aan de directe omgeving van Opa Gijs. Oorspronkelijk stond de zerk los tussen andere stenen en brokstukken geplaatst. Later in de jaren zeventig zijn er hekken geplaatst (waarschijnlijk om kinderen niet te laten klimmen over het decor waardoor ze over de muur van het achtergelegen plein van de Indische Waterlelies kunnen komen). We zien de speaker naast Opa Gijs ook nu pas opduiken, wellicht klinkt Tons stem pas wat later na de opening. Ergens in de jaren tachtig werd Opa Gijs "ingebouwd" in een klein containerhuisje (waarschijnlijk om de afhandeling van het opgeslokte afval te vereenvoudigen), waarbij ook een aantal kerkhofelementen zoals brokstukken van zuilen verplaatst werd dan wel verdween. Een spreuk op een bord die oorspronkelijk bij een afvalmand naast de grot van Sneeuwwitje was te vinden werd begin van de eenentwintigste eeuw naar Opa Gijs verplaatst.
- Opa Gijs door de jaren
Opa Gijs in fotoboekje 1972
Opa Gijs in fotoboekje 1979
Opa Gijs in 2017
| Holle Bolle Gijs | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|