De Indische Waterlelies

De Indische Waterlelies
Geopend	1966
Opgetekend door	Koningin Fabiola
Ontwerp	Anton Pieck, Ton van de Ven
Techniek	Peter Reijnders, Nico Adams
Muziek	Yma Súmac, Bert Kaempfert
Ingesproken door	Reny de Lannée (eerder o.a. Paul de Leeuw)
Figuren	twee wachters, een heks, zeven elfjes, vier kikkers en drie ganzen
Vorige	Magische Klok
Volgende	Klein Duimpje
Sprookjesbos, overzicht

De Indische Waterlelies is een sprookje over een heks in een oerwoud, die zo jaloers is op de schoonheid van de sterrenkinderen die dansen op een meer in het maanlicht, dat ze hen betovert in waterlelies. Het werd geschreven door Koningin Fabiola en uitgegeven als één van de twaalf sprookjes in haar bundel Los doce Cuentos maravillosos in 1955. In 1961 werd de sprookjesverzameling door Lia Timmermans naar het Nederlands vertaald en uitgebracht als De Twaalf Wonderlijke Sprookjes van Koningin Fabiola.

In de Efteling is het de drieëntwintigste uitbeelding op de route in het Sprookjesbos, tussen de Prinsenpoort en het openluchttheater. Het toont middels een volledig geconditioneerd binnentafereel, waar door middel van animatronics van de zeven elfjes in waterlelies, de heks en een bandje bestaande uit vier kikkers en drie ganzen in een decor van een oerwoud een korte voorstelling wordt gegeven op de muziek van Bert Kaempferts Afrikaan Beat. Het sprookje werd ontworpen door Anton Pieck en technisch uitgewerkt door Peter Reijnders. Het werd geopend in 1966 en was de grootste attractie die de Efteling tot dan toe had gebouwd.

Uitbeelding

Aanduiding langs de Sprookjesbosroute

De Indische Waterlelies is het meest elaboraat uitgebeelde sprookje in het Sprookjesbos en staat eigenlijk in geen verhouding met de overige uitbeeldingen qua maatvoering en uitwerking. Het is dan ook meer gebouwd als een losstaande attractie, in de tijd dat het Sprookjesbos nog eindigde bij de Prinsenpoort. De bouw ervan vormde een belangrijke opmaat tot nog veel grootsere uitbeeldingen zoals het Spookslot.

Aanloop en plein

Tekening van het plein met wachter door Anton Pieck

Komend onder de Prinsenpoort door staat haaks op het pad een sierlijke wegwijzer met een witte, exotische vogel. Hij wijst ons linksaf, naar 'De Indische Waterlelies'. Daar is een natuurstenen pad tussen struiken dat leidt naar een rotspartij met daarboven in witte letters op een goudkleurige plaquette wederom de naam van het sprookje. Langs dit pad staat hoog op een paal nog een bord met toelichting; Eftepedia zou het niet beter kunnen samenvatten:

Ter gelegenheid van het 15 jarig bestaan van ons park hebben wij 'n door H.M. Koningin Fabiola van België geschreven sprookje "De Indische Waterlelies" tot leven gebracht. Langs de tempelwachters op het voorplein komt u in de grot waar iedere 5 min. een voorstelling wordt gegeven.

Wachter

In de rotspartij moeten we linksaf slaan en staan gelijk alweer buiten: op een helwit oosters plein. Een scherp contrast met het Sprookjesbos tot nu toe, waar we uitsluitend kleinschalige bouwsels in de Germaanse traditie tegenkwamen. Langs de witte muren aan linkerzijde staan, tussen de borders vol boomvarens, enkele bankjes; recht voor ons vinden we een grote dubbele deur met een oosterse vogel, de Simurgh, en rechts een fikse vijverpartij met een goudkleurige, bloemvormige fontein - een hint van wat ons te wachten staat. Lopen we langs deze vijver dan komen we bij twee grote beelden: twee reuzen die als wachters, hun ogen heen en weer spiedend en bewapend met een grote knots, een toegangsweg flankeren. Diep uit hun binnenste klinkt met een zware stem (die van Ton van de Ven op 22-jarige leeftijd^[1]):

Zicht op het plein in 2002, nog voor komst Assepoester

Om ook de dove medemens terwille te zijn geeft een krullerig aanwijsbordje nog aan:

Naar de grot der Indische Waterlelies, waar iedere vijf minuten de betoverde Elfjes dansen

Achter de wachters bevindt zich weer een rotspartij, waarin een gaanderij lijkt uitgehakt die ondersteund wordt door zuilen. Aan de muur hiervan hangen grote ornamentele schilden met een leeuw erop afgebeeld. Aan het eind van de gang hangt aan de muur een Aangeraden wordt te passen...-bordje en wijst een beeldje ons de weg door twee deuren, alwaar we een grot betreden.

• Het plein
• 

  Plein en fontein

• 

  Boomvarens in de borders

• 

  Wegwijzer

• 

  Muurornament

In de grot

Eenmaal in de grot komen we in een grotere ruimte waar een statribune van twee niveaus uitzicht biedt op een ven in een oerwoud. Links stroomt een waterval naar beneden, achterin zien we in de verte nog een oosters paleistorentje en in het water zelf zijn zeven grote lelies gelegen.

De voorstelling

Op een gegeven moment klinkt een gong, stokt de waterval en dimt het licht, en een vertelling begint, uitgesproken door Reny de Lannée de Betrancourt:

's Nachts, als de maan schijnt in dit prachtige oerwoud, let dan vooral op deze mooie waterlelies. Vroeger waren deze bloemen sterren, die samen met de Maan en de andere sterren 's nachts dansten op het water. Op zekere morgen luisterden er enkele sterren niet, toen de Maangodin hen riep om mee terug naar de hemel te gaan. Ze dansten en dansten, tot de heks verscheen en hen voor straf veranderde in waterlelies. En alleen in maanlichte nachten komt de heks terug. En dán gebeurt het...

Vluchtroute achter de tribune, achterlangs Openluchttheater

Vluchtroute

Rechts komt een in witte lompen gehulde heks naar boven uit het struikgewas. Ze heft een prachtig gezang aan en zwaait met haar armen. Na enkele seconden stopt ze met zingen en klinken enkele bongo's. Dan start de muziek Afrikaan Beat, een vierkoppig kikkerorkestje duikt op uit de struiken naast haar, de lelies openen zich en tonen zeven elegante blonde feetjes. De feeën hebben een getinte huid maar juist blond haar, oosterse oogjes en dragen een azuurblauw jurkje. Ze dansen tussen de meeldraden rond hun as, onderwijl hun armen heen-en-weerbewegend en zwiepend met hun beentjes.

Na enige tijd duikt er nog een koortje van drie ganzen op uit het struikgewas, die met de poot op de borst nog een wat extra muzikale diepgang aan het dansfestijn toevoegen. Dan, als het kennelijk weer daglicht wordt, sluiten opeens alle lelies weer en de ganzen en kikkers verdwijnen in het struikgewas. De heks zingt nog enkele tonen na en als ook zij verdwijnt is het inderdaad weer licht geworden, en begint de waterval weer te stromen.

De attractie verlaten doet men via een lage rotsgang, aangegeven met een groot bord 'Uitgang', afgesloten door zichzelf automatisch openende openslaande deuren. De bezoeker staat een stukje verderop aan het Sprookjesbospad waar zijn oosterse reis begon.

• De showruimte
• 

  De tribune

• 

  Torentje van de Fakir

• 

  Voor de voorstelling

• 

  De heks

• 

  Tijdens de voorstelling

• 

  De kikkerband

Geschiedenis

Fabiola geeft haar goedkeuring

De Nederlandstalige versie van 'De Twaalf Wonderlijke Sprookjes'

Peter Reijnders leest in februari 1962 het boek De Twaalf Wonderlijke Sprookjes van de Spaanse Fernanda María-de-las-Victorias Antonia Adelaida de Mora y Aragón die in 1960 koningin van België was geworden. Hij bespreekt zijn idee om verhalen uit het boek weer te geven in de Efteling tijdens een vergadering met Anton Pieck en directeur Diender.^[2]Die vindt het interessant om de Belgische doelgroep aan te spreken en Pieck neemt daarop het boek mee naar huis om inspiratie op te doen.

De eerste ideeën ontstaan. Diender vraagt daarop op 3 december van dat jaar aan het Cabinet van de Groot Hofmaarschalk in België om toestemming om verhalen uit het boek uit te mogen beelden. Er moet worden gewacht op toestemming van de Belgische vorstin, die officieel drie dagen later per brief komt, nog zonder dat er een concreet sprookje is uitgekozen. Een probleem lijkt te bestaan bij de auteursrechten. Baron F.X. van der Straten-Waillet, ambassadeur van België in Nederland, schrijft in de brief dat de auteursrechten liggen bij het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn in België, maar het is niet duidelijk of onder die auteursrechten ook het uitbeelden van de sprookjes valt. In dezelfde brief meldt de ambassadeur echter dat het punt al geregeld is en de Efteling een bedrag moet storten aan het goede doel. Over hoe hoog dit bedrag was doet de Efteling geen uitspraken. In een interview met de Vlaamse tv in 2016 zegt Olaf Vugts: "Dat was toen en nu nog steeds tussen de koninklijke familie en de Efteling".^[3]

De brief (of waarschijnlijk een kopie) waarin toestemming wordt gegeven door de ambassadeur van België, namens Fabiola, voor het uitbeelden van de sprookjes uit haar boek

Overigens wordt in zowel de biografie Peter Reijnders 1900-1974 van Rob Smit als het jubileumboekje Mam, een duppie voor de kip? beweerd dat Peter Reijnders naar Brussel reist om Hare Koninklijke Hoogheid zelf uit te leggen wat de bedoeling is. Hij krijgt daar een kwartier de tijd voor, een gesprek dat uiteindelijk twee uur uitloopt. Op dat moment geeft Fabiola haar goedkeuring met de melding dat de Efteling maar een bedrag moet storten voor een goed doel. Latere bronnen omzeilen deze gebeurtenis volledig. Zowel de Kroniek van een Sprookje als de jubileumtentoonstelling in 2016 geven aan dat het contact met Fabiola geheel anders liep. De brief met toestemming van Fabiola was zelfs te zien in de tentoonstelling.

Fabstu

Eerste schets van Pieck voor de locatie tussen Herautenplein en Fakir

In januari 1963 bekijken Pieck en Reijnders welke sprookjes geschikt zijn. Daar komen "De herberg der 3 jonkvrouwen" en "Pipo's hemelreis in een zeepbel" uitrollen, maar uiteindelijk wordt toch gekozen voor "De Indische waterlelies".^[4] De uitbeelding moet veel omvattender worden dan de kleinschalige sprookjes die tot dan toe gebouwd zijn. Voor de kosten wordt dan ƒ 110.000,- begroot. Deze kosten worden verdeeld over de jaren 1963, '64 en '65. Het nieuws wordt nog niet naar buiten gebracht.^[2]

Op de bestuursvergadering van 15 maart 1963 wordt voor de eerste keer concreet gesproken over het gigantische project, dat de werknaam 'Fabstu' krijgt. Aanvankelijk wordt het sprookje gepland in de loods achter de Stoomcarrousel. Deze is af te sluiten waardoor het binnen donker gemaakt kan worden. Directeur Diender vindt de hal te goedkoop ogen en de combinatie met de carrousel niet passend. Hij ziet liever een monumentale plek in het Sprookjesbos.^[4] Gekozen wordt voor het hockeyveld tussen het Herautenplein en de Fakir.

• Eerste locatie in de schuilloods
• 

  De schuilloods in de jaren vijftig

• 

  Ontwerp voor de Indische Waterlelies in de schuilloods

• 

  Ontwerp voor de Indische Waterlelies in de schuilloods

• 

  De schuilloods krijgt in 1966 toch nog een attractieve functie, in de vorm van het nieuwe Waterorgel

Ontwerp

Maquette van de voorstelling

Na de eerste ontwerpen en voorstellen, tekent Anton Pieck tijdens het hele project gestaag door. Hij maakt ontwerpen en schetsen voor het voorplein, de vijver, de galerij, het hoofdgebouw met toren, de decors, tot de kleinste details en zelfs de beplanting. De tekeningen werden bouwkundig uitgewerkt door G. op den Kamp.

• Ontwerpen door Anton Pieck
• 

  De rotspoort naar het tempelplein

• 

  Alternatief naambord met 'De Blauwe Waterlelies'

• 

  Alternatieve ingang aan Herautenplein

• 

  Vijver op het plein en zicht op galerij

• 

  Ornamenten van leeuwen in galerij

• 

  Tempelwachter

• 

  Tempelwachter (detail)

• 

  Decor, lichtinval en dansende lelies

• 

  Draakfiguur (onuitgevoerd) bij boom van heks

• 

  Simurgh voor deuren op tempelplein

• 

  Schets totaalbeeld scène

• 

  Een fee

Het Indische uit de titel van het sprookje verwijst naar India, en niet naar (zoals in Nederland gebruikelijker) de Indische Archipel of Nederlands-Indië, nu Indonesië. Pieck gebruikte ter inspiratie elementen uit onder andere het Islamitische Mogolrijk dat zich lange tijd over een groot deel van India uitstrekte. Uit deze cultuur herkennen we bijvoorbeeld de Simurgh-vogel op de poort en de floramotiefpanelen van het voorplein. De reusachtige tempelwachters zijn echter varianten op de veel meer Thaise Sahatsadecha-wachters, terwijl de leeuwen onder de galerij nogal Chinees aandoen. We kunnen dus spreken van een visueel aantrekkelijk maar cultuurhistorisch ietwat eclectisch geheel.

Pionieren

Technische tekening

Er wordt veel tijd genomen voor het bedenken en bepalen van het gebouw en het interieur van de show. Eind oktober 1964 gaat de eerste spade pas de grond in.^[2] Vanaf dan wordt er hard gewerkt en veel gepionierd. Veel technieken zijn dan nieuw voor de bouwers, zoals automatisch sluitende deuren en het synchroniseren van de bewegingen van de figuren met de muziek. Een attractie als deze was nog nooit gebouwd. Anton Pieck, Peter Reijnders, Henk Smulders en de jonge Ton van de Ven moesten op basis van het geschreven verhaal er vorm en inhoud aan geven. Aanvankelijk wordt er ƒ 180.000,- door de stichting uitgetrokken voor het project, maar de attractie zou uiteindelijk ruim ƒ 300.000,- opslokken, en dat nog maar enkel aan materiaalkosten, want uren werden niet zo stringent gebudgetteerd.^[5] De werknemers van de Efteling 'waren er immers toch'.

Voor de bouw van het decor wordt gewerkt met een nieuw materiaal: een soort kippengaas met bekleding die met polyester bestreken kan worden. De rotspartijen, muren en delen van het decor worden hiermee gemaakt. Reijnders experimenteert met een phonola, waarmee tachtig verschillende bewegingen kunnen worden geregeld. Hij ziet de elfjes graag met bewegende vleugels.^[2]

Test voor de dansende elfjes in de leliebladeren met Hema-poppen

Voor de dansende feeën werden door Peter Reijnders, in zijn laatste klus voor de Efteling, modellen gemaakt van poppen die hij kocht bij de Hema. Hij haalde de figuren uit elkaar en verbond de onderdelen van de figuren weer met elkaar met elastiekjes, houtjes en touwtjes om ze aan het bewegen te brengen. De letterlijk houtje-touwtje-technieken van Reijnders waren te simplistisch voor duurzame operatie en werden door Van de Ven en Jan Verhoeven duurzamer gemaakt. Een prototype van de figuren wordt gemaakt door de Amsterdamse firma Marcuse, die ze in september 1965 levert.

Ton van de Ven

Een schetsje voor de rotsblokken waar de kikkers achter komen, waarschijnlijk een van de eerste tekeningen die Ton van de Ven voor de Efteling maakt

Nieuwe technici en mensen als Ton van de Ven en Jan Verhoeven kwamen bij de Efteling terecht halverwege 1965. Op dat moment wordt duidelijk dat de geplande openingsdag van 1 april 1966 niet gehaald gaat worden. De net afgestudeerde Ton wordt aangenomen als Chef Ontwerp en Ontwikkeling. In die functie neemt hij de coördinatie van het werk op zich. De schetsen en 'vingerwijzingen' van Anton Pieck weet hij te vertalen naar duidelijke werktekeningen voor de werklui die de attractie moesten bouwen. Pieck leerde op deze manier beter welke van zijn tekeningen ook daadwerkelijk zo gebouwd konden worden, en Van de Ven leerde op zijn beurt de stijl van Anton Pieck beter kennen. Ton maakt uiteindelijk ook enkele schetsen voor de attractie, waaronder rotspartijen.

In het eerste half jaar hield Ton zich wat op de achtergrond op de afdeling, maar na de sfeer te hebben geproefd begon hij zich met de bouw van de Indische Waterlelies te bemoeien en hielp mee met het uit klei modelleren van de figuren van het sprookje.^[6] In een interview met zijn fansite vertelt Ton van de Ven over die tijd:

Bij de Indische Waterlelies heb ik wat aanvullend werk verricht bij het uittekenen van Piecks schetsen, onder andere voor de invulling van de ruimte met rotsen. Naderhand heb ik mijn eigen handen ook maar laten wapperen, want de modelleurs hadden het destijds nogal druk. Ik bood ze aan mee te helpen totdat ze zeiden "Je gaat toch niet ook modelleren, want dat kun je toch niet?”. Ik zei “Oh, dat kan ik best nog wel” en toen ben ik dus in een hele drukke periode begonnen met de kikkers te modelleren. Toen schoot men mij heel snel te hulp, want ze dachten dat ik het niet zou doen. Maar ik deed dat dus wél, en toen hielpen ze mee. En zo hebben we daar gemodelleerd - een dag, een nacht, een dag, een nacht - zonder te slapen. Alleen maar om die kikkers klaar te krijgen.^[7]

Bouw en techniek

Nadat er extra personeel is aangenomen gaat de realisatie opeens in een sneltreinvaart. De toren achter de galerij wordt geplaatst. Peter Reijnders komt in oktober met het spectaculaire idee de torenspits met een helikopter te plaatsen. Diender koppelt daaraan een persconferentie in januari 1966, waar ook de tv bij kan zijn. Het idee blijkt echter al snel te hoog gegrepen. Onder het bijzijn van camera's wordt het hoogste punt met een hijskraan op z'n plaats gehesen.^[2]

• Bouw van het exterieur
• 
• 
• 
• 

Test met de lelies op de Siervijver

De show wordt dan nog in elkaar gezet: leliebladeren worden in productie genomen en de ganzen worden in eigen huis gemaakt. Op de Siervijver worden proeven gedaan met de feeën op leliebladeren.

Het kikkerorkest wordt geplaatst; vier in plaats van de geplande drie. De strijkstok van de contrabas wordt weggelaten en er is een kikker bijgekomen met sambaballen. Het kikkerorkest zou zijn aandrijving geleverd krijgen van een bedrijf in Zuid-Duitsland. Dat bedrijf had een goede naam en had het bijgevolg erg druk. Toen de Efteling aan de poort klopte, stelde de onderneming een absurd korte deadline waarop de kikkermodellen binnen moesten zijn. Het bedrijf deed dat, zo kwam later boven water, om de opdracht maar liever niet te doen. Toch presteerde de Efteling het om in twee dagen en twee nachten de modellen gereed te hebben voor transport naar Duitsland (zie citaat Ton van de Ven hierboven). Het was overigens voor het eerst dat de Efteling het materiaal polyester inzette voor het maken van de figuren en decoratie.

• 

  Testmodel van een kikker, rechts Anton Pieck en links Ton van de Ven

• 

  Het liftmechanisme van een kikker (midden jaren 90)

• 

  Aandrijving bewegingen heks (midden jaren 90)

Voor de aansturing werd aanvankelijk gebruik gemaakt van luchtdruktechniek met een ponsbandsysteem, vergelijkbaar met dat van draaiorgels,^[8] dat hen geleverd werd door de familie Stelleman.^[9] Deze familie die in orgels deed probeerde in 1965 ook een levensgroot orgel aan de Efteling te slijten, dat afgewezen werd omdat Diender het niet artistiek verantwoord vond.^[10] De aansturing vindt heden ten dage elektronisch plaats, maar er wordt wel nog steeds gebruik gemaakt van pneumatiek. Bij het opkomen van de heks is duidelijk de 'zucht' te horen van de luchtdrukcilinder die haar opheft.

Dré Broeders werkt aan de peperdure originele 35mm bandrecorder van het sprookje

Als de show eenmaal klaar is, zorgen het besturingssysteem en de slechte akoestiek in de ruimte voor zorgwekkende problemen.^[2] Het lukte in het begin niet om de muziek consequent aan te laten sluiten op de cilinderbewegingen van de figuren; de 35 mm geperforeerde geluidsband en de orgelponsband voor de bewegingen liep steeds uit de pas, ondanks de aanschaf van een recorder voor het in die tijd grote bedrag van ƒ 30.000,-. Uiteindelijk werd later door elektrotechnicus Dré Broeders een veel goedkopere zelfbouwrecorder gemaakt met een eindeloze bandluscassette. Nieuwe regeltechniek daarbij loste de synchronisatieproblematiek op, en de band was ook nog eens veel goedkoper in onderhoud.^[11]

Voor de uitgebreide verlichting, een aspect waarmee de Efteling ook nog nauwelijks ervaring had, werd Phons van Zaale van de Stadsschouwburg Amsterdam ingeschakeld.^[12] De aansturing gebeurde middels een lichtorgel waarin naast een aantal relais ook drie grote regelbare transformatoren zaten die elk werden aangedreven door een motor. Een programmawals in het lichtorgel kreeg van de orgelband een startcommando en werkte vervolgens zijn programma zelf af: de motoren stuurden de transformatoren aan om de verlichting in de toeschouwersruimte te dimmen, de showverlichting in te schakelen, enzovoort. In het sprookje zit een loopbrug waarop ongeveer 20 spots van 24 volt waren gemonteerd. Toen de orgelbesturing werd vervangen door een vrij programmeerbare elektronische besturing, werd ook deze lichtkast vervangen door elektronische dimmerkaarten die Dré Broeders inmiddels ontwikkeld had voor het Spookslot.^[11]

• Bouw van de showruimte
• 

  Start van het bouwen van de scène

• 

  Opbouwen van de scène

• 

  Rotswerk in de linkerhoek

• 

  Kikkerfiguren staan klaar

• 

  Rotswerk en de kikkers

Opening

Folder van seizoen 1966

Op 22 maart 1966, enkele weken voor de opening, zijn voorzitter Van der Heijden, directeur Diender, Pieck en Reijnders op bezoek bij Koningin Fabiola in haar kasteel in Laken om verslag te doen van de attractie.^[2] Fabiola zal zelf niet aanwezig zijn bij de officiële opening.

Op 3 mei 1966 wordt het sprookje officieel geopend. Een dag daarvoor was de wanhoop nabij: toen men op 2 mei 's morgens de laatste hand wilde leggen, was de hele attractie onder water gelopen. Chef TD Leblanc (what's in a name?) had de pomp aan laten staan en het water uit de vijver voor het gebouw had zijn weg naar binnen gevonden. Met man en macht werd de schade nog net op tijd hersteld.^[13]

Het was een attractie van ongekende grootte voor de Efteling, dus de opening werd ook veel groter aangepakt dan voorheen, met een officiële ceremonie, speciaal entertainment en veel buitenlandse gasten. Eigen personeel, dat uren van te voren nog hard aan de attractie had gewerkt, werd niet voor de officiële opening uitgenodigd.^[14]

De Indische Waterlelies in 1966

De opening geschiedde door de Belgische ambassadeur in Nederland, baron F.X. van der Straten-Waillet. Bij de officiële opening bleek dat de realisatie van de Indische Waterlelies op dat moment technisch iets te hoog gegrepen was. Zo was tijdens de eerste voorstelling het mechaniek van de heks niet klaar. Om het gezelschap niet teleur te stellen, moest de show doorgaan. De oplossing voor het probleem was even eenvoudig als absurd - er kropen drie mannen onder de pop die voor de beweging moesten zorgen. De tweede show die werd gedraaid moest het al zonder de kikkers stellen, die gaven de geest na de eerste ronde. Terwijl de gasten aan de koffie zaten, probeerden de technici de attractie voor de derde keer op te starten, waarna er helemaal niets meer gebeurde. Technici trokken zwembroeken aan en hebben een nacht doorgewerkt, waardoor op 4 mei de lelies toch voor de gasten konden dansen.^[15]

• De opening
• 

  Openingsceremonie met Theo Hochwald als fakir voor de poort van het plein

• 

  De poorten worden geopend door jeugdige tovenaars

• 

  Veel genodigden op het voorplein van de attractie

• 

  Genodigden in dikke rijen kijkend naar het sprookje

Onverwacht succes

Ansichtkaart van het plein

De show in 1966

Tijdens de bouw vroeg men zich nog verschillende keren af of het sprookje wel aan zou slaan bij het grote publiek vanwege de dan lage bekendheid van het sprookje bij de gasten. Die vrees bleek behoorlijk ongegrond: de reacties waren bijzonder goed. Het aantal bezoekers van 858.156 van het seizoen 1965 stijgt in 1966 naar 1.145.184.^[4] Daaronder een groot aantal Zuiderburen, circa 30.000, die het sprookje van hun koningin kwamen aanschouwen, waarmee voor het eerst deze belangrijke doelgroep werd aangesproken.^[16] Die zomer wordt een dagrecord van maar liefst 33.800 bezoekers bereikt, dat in vorige jaren op 25 duizend bleef steken.^[17]

Bezoek Fabiola

Fabiola bekijkt de show

Het gezelschap gebruikt een versnapering

Ruim een jaar later, op 21 juni 1967, brengt de koningin alsnog een bezoek aan de Efteling om haar eigen sprookje te aanschouwen. Ze komt samen met haar schoonzus prinses Paola, twee kinderen van Paola de prinsjes Filip (7 jaar; de huidige koning) en Laurent (3 jaar); en dr. W. van Cauwenberg, die inmiddels de Belgische ambassadeur in Nederland is. Het gezelschap arriveert om 15.00 uur bij het park en wordt ontvangen door Van der Heijden, directeur Diender, Anton Pieck en Peter Reijnders.

Het perscommuniqué van de Efteling schrijft:

Na een tocht door het sprookjesbos, waarover het gezelschap zich bijzonder enthousiast toonde, werd het einddoel "De Indische Waterlelies" bezocht. Op het voorplein was een onbedwongen en besloten samenzijn waarbij in een gezellige sfeer de gedachten over het schrijven van en het uitbeelden van een sprookje uitgewisseld werden. Hier werden de Koningin en Prinses ontwerpen getoond van het nieuw uit te geven Efteling sprookjesboek waarvan de hoge gasten t.z.t. een exemplaar in een bijzondere uitvoering zal worden aangeboden. H.M. had veel bewondering voor en was bijzonder ingenomen met de wijze waarop het door Haar geschreven sprookje in "De Efteling" tot werkelijkheid was gebracht.^[2]

De prinsjes hadden daarna ook nog veel plezier in de Speeltuin en waren niet weg te slaan uit de Traptreintjes; Laurent wilde per se met andere kinderen op de wip en reed parmantig op een pony.^[18]

Acht dagen na het bezoek ontvangt de Efteling een brief van de ambassadeur, geschreven in naam van de koningin, waarin ze haar bewondering nog eens uitspreekt:

De ontwerpers en kunstenaars hebben de poëzie en sfeer van de sprookjes uitstekend weten weer te geven op een manier die jong en oud moet aanspreken. Een artistiek wonder en een onvergetelijke herinnering.^[4]

Latere aanpassingen en gebeurtenissen

Jaren zestig

De oorspronkelijke heks

Snel na de opening wordt het onheilspellende gerommel dat te horen is uit de twee tempelwachters op het voorplein vervangen door de stem van Ton van de Ven. Hij schrijft een gedicht dat hij met lage stem voorleest, waarin de bezoekers wordt gevraagd geduldig te zijn tot de deuren naar de show openen en ondertussen geen rommel achter te laten.^[2]

Het gebouw heeft aanvankelijk een gelijkvloers gedeelte vanwaar bezoekers in het oerwoud kijken. Dat levert al snel problemen op met de capaciteit. Besloten wordt om na het eerste seizoen de vloer een niveauverschil te geven zodat meer bezoekers tegelijk het sprookje kunnen aanschouwen.^[4]

Jaren zeventig en tachtig

Indische Waterleliesplein in 1981

In 1981 werd de heks van de Indische Waterlelies opnieuw gemodelleerd en in aanloop naar Fata Morgana dat vijf jaar later moest openen, werd er zoveel mogelijk uitgeprobeerd aan bewegingen.^[19] De aansturing per orgelboek werd toen ook vervangen door modernere elektronische besturing.^[20]

Jaren negentig

Begin jaren 90 worden de rotsen boven de gaanderij aan het plein compleet vernieuwd. Ook wordt in de jaren 90 de operatie van het sprookje aangepast: het elke vijf minuten openen van de deuren tot de grot wordt gestaakt, de deuren staan voortaan permanent open waardoor bezoekers doorlopend het sprookje kunnen betreden. Dit maakt ook dat de hoeveelheid tijd die de gemiddelde bezoeker op het prachtige plein besteedt dat speciaal was aangelegd om aangenaam te kunnen wachten, flink afneemt.

Een grote renovatie vindt plaats als het sprookje in 1996 dertig jaar oud is. De rotsen worden opnieuw geschilderd, de feeën vervangen door nieuwe exemplaren, de sterrenlampjes achterin het decor door glasvezels, en de programmering wordt aangepast. Het jaar daarop wordt ook de animatronic van de heks flink verbeterd.

De uitgangsrotsen in 2002

In 1998 komt tussen de in- en uitgang van de Indische Waterlelies, aan de route van het Sprookjesbos, het Openluchttheater te liggen. Hiervoor wordt ook een deel van het rotswerk bij de uitgang van het sprookje aangepast: er komt een stuk extra rots naast de rotspoort om inkijk naar het theater te voorkomen. Vanuit het theater is echter wel een deel van de loods van het sprookje zichtbaar.

Jaren nul

In 2001 volgt een renovatie van het plein voor de attractie: de wachters worden weggehaald en gerestaureerd, en ook de vijver op het plein krijgt groot onderhoud.

Van Winter Efteling 2000-2001 tot 2014-2015 krijgen de wachters op het plein elke winter grote witte bontjassen aan. Of dit helemaal logisch was in de (sub)tropische context van het sprookje, valt te betwijfelen. Sinds de renovatie in 2015 gebeurt dit niet meer.

De nieuwe vluchtweg sluit aan op de nieuwe poort (2003)

In 2003 worden de vluchtroutes van het sprookje verbeterd. Via de deuren achter in de kijkgalerij kom je voortaan op een pad achter het Openluchttheater, dat uitgeeft op een nieuwe set deuren direct na de uitgang van van het sprookje, rechts in de lage rotswand. Deze deuren worden netjes verwerkt in een nieuwe rotsboog in de stijl van de rest van het rotswerk van de uitgang.

De ingebruikname van het voorheen voor bezoekers niet toegankelijke terrein achter de attractie, wegens de bouw van Het Meisje met de Zwavelstokjes in 2004, maakt dat het paleistorentje bovenop de grot weggehaald wordt. Het Indische torentje zou anders conflicteren met de westerse bouwstijl van het sprookje van Michel den Dulk. De toren was voor jaren zichtbaar gestald op het LEM-terrein. In 2016 wordt als officiële verklaring gegeven dat de verouderde constructie van de toren instabiel dreigde te worden.

Een vergelijkbaar stijlconflict werd in 2009 niet meer als probleem gezien, toen het fikse huis van Assepoester achter de Kleyne Klaroen gebouwd werd. De achtergevel is goed te zien vanaf het verder volstrekt thematisch ingesloten plein. In dat jaar werd ook de vertelstem vervangen, zie verderop onder het kopje Vertelling.

Toen de Efteling 's winters nog gesloten was, werd de Indische Waterlelies gebruikt om Sprookjesbosobjecten te beschutten tegen de elementen.

35-jarig jubileum

Voor het vijfendertig jarig jubileum van het sprookje in 2001 wordt groots uitgepakt. Er wordt op 15 augustus niet een Indische, maar een Belgische dag georganiseerd. Op het Carrouselplein waren volksspelen, eetkraampjes en vlaggenzwaaidemonstraties te vinden en er was een fototentoonstelling over de bouw van het sprookje. Op het plein voor De Indische waterlelies waren enkele oud-Eftelingmedewerkers aanwezig, die verhalen vertelden over hun ervaringen met Anton Pieck en de sprookjes en attracties waaraan ze hadden meegewerkt. Speeltuin Gijs sprak voor de gelegenheid Vlaams.

De dag bleek een succes, want een jaar daarop, ook al had het sprookje geen jubileum meer, werd een volledige Belgische Week georganiseerd. In deze week stonden op het plein van de Waterlelies vier borden met historische foto's.

Renovatie 2015

Een elfje wordt aangekleed.

In oktober 2015 sloot de attractie voor een grote renovatie. Het rotswerk werd opnieuw geschilderd en het plein gerenoveerd; borders met opvallende boomvarens breken vanaf nu de vlakte wat, en vervangen enkele bankjes langs de muur.

Ook de wachters zijn helemaal opgepoetst met nieuw bladgoud. In de show werden de kikkers opgefrist en de ganzen kregen nieuwe witte veren. Ook kwam er een vernieuwde heksanimatronic, met lelijker gezicht (meer naar de originele Piecktekening) en een ander gewaad. De elfjes kregen nieuwe fonkelende kleding. De muziek werd opnieuw gemixt, aangevuld met nieuwe geluidseffecten van Audiocult.

50-jarig jubileum

Het vijftig jarig jubileum was naast aanleiding voor de renovatie, ook de reden om op 3 mei 2016 een tentoonstelling in het Efteling Museum over de jarige attractie te openen: 50 jaar... Maanlichte Nachten.

Rotswerk in 2019 en 2021

In mei 2019 werd de uitgangstunnel van het sprookje geheel vernieuwd. De rotsen werden opnieuw opgetrokken en het plafond werd wat verhoogd zodat er door lange bezoekers niet meer gebukt hoeft te worden. De rotsen kregen hierbij ook een realistischer uiterlijk.

Twee jaar later, vanaf het voorjaar van 2021, werden als onderdeel van een grootscheepse renovatie van het tempelplein de rotsen van het ingangstunneltje (dat toegang geeft tot het plein) en de rotsen boven en naast de ingangsgaanderij aan het plein geheel vernieuwd. Ook werd de bestrating van gebroken plavuizen vervangen door natuursteen in vergelijkbare tinten. Op de rotsen verschenen kleine kunstplantjes en de structuur werd wat blokkeriger maar ook natuurlijker. Het plein heropende op 23 oktober.

Vertelling

Vooraf aan de voorstelling wordt een korte inleiding verteld. De tekst is geschreven door Truus Sparla.^[21] Deze vertelling is sinds de opening aanwezig, maar in de loop der jaren door verschillende stemmen ingesproken geweest. Sommige versies zijn nooit gebruikt.

De eerste en huidige versie is van Reny de Lannée de Betrancourt. De van oorsprong Indische werkte van 1965 tot 1971 op het kantoor van de Efteling. Ze wint tijdens de bouw een competitie onder het personeel "op zoek naar een toepasselijke stem voor de narratie van het sprookje van Fabiola". Ze bezoekt enkele malen een professionele geluidsstudio om opnamen te maken. Reny emigreerde niet lang daarna naar Australië.

Een versie van Reny klonk vanaf de opening van de attractie in 1966. Op een onbekend moment is de eerste versie vervangen door een andere versie.

Begin jaren 80 is voor enkele maanden een versie te horen ingesproken door de hoorspelactrice Barbara Hoffmann.^[2] Daarna keerde de versie van Reny terug, die in 2009 werd vervangen door die van Paul de Leeuw. Dit werd door Olaf Vugts aan de presentator aangeboden, omdat het De Leeuws favoriete sprookje is (en wellicht ook om media-aandacht te genereren). Het stuk van De Leeuw is woordelijk identiek aan dat van De Lannée, behoudens de weglating van "naar de hemel".

Bij de renovatie van de attractie in 2015 keerde de stem van Reny weer terug. In aanloop naar de renovatie had de Efteling veel research gedaan naar de verschillende stemmen, omdat ook intern de vraag was wie nou precies de verschillende insprekers waren. Na zes jaar Paul de Leeuw, waar veel kritiek op was, besloot de Efteling weer terug te keren naar de oorspronkelijke stem van Reny de Lannée de Betrancourt. De Efteling meldde dit per brief aan de presentator, die hij voorlas in zijn vlog. Als reden voerde het park aan "het sprookje in oorspronkelijke staat" te willen herstellen. De Efteling en liefhebbers hebben tot die renovatie altijd gedacht dat dit de stem van Barbara Hoffmann was, door een registratie hiervan op de oudste Efteling-fansite Gniletfe. Tijdens de research, waarbij contact werd opgezocht met mevrouw de Lannée de Betrancourt in Australië, werd bevestigd dat de huidige en de eerste versie door haar is ingesproken.

Er is ook een versie bekend van Wieteke van Dort, maar het is onduidelijk of deze versie ooit in de attractie te horen is geweest.^[2]

Muziek

De muziek is enorm belangrijk voor de sfeer van het sprookje. Oorspronkelijk heeft Peter Reijnders het idee om balletmuziek te gebruiken, maar dit voorstel wordt niet door iedereen omarmd. Verschillende opties passeren de revue, waaronder de pianosolo uit de Charlie Chaplin-film Limelight. Wanneer de bouw al in een vergevorderd stadium is, eind 1965, wordt definitief de Afrikaan Beat gekozen van de Duitse componist Bert Kaempfert.^[2] Dat instrumentale nummer was in 1962 een bescheiden hitje. Het oorspronkelijke nummer van 2:28 werd ingekort tot anderhalve minuut. Het nummer en het geinige 'bandje' en 'koortje' dat het uitvoeren werken erg aanstekelijk op de bezoekers en zonder uitzondering beginnen mensen direct te dansen als de lelies zich openen. De muziek van het sprookje is daarmee in Nederland een van de meest populaire en bekende 'Eftelingmuziek', hoewel het dus geen Efteling-eigen compositie is.

Het singletje Afrikaan Beat

Het werd door Polydor in Nederland uitgebracht als single met de tekst Herkenningsmelodie van het sprookje "De Indische Waterlelies" Bekend van de Efteling. Het staat op bijna iedere cd met parkmuziek die de Efteling heeft uitgegeven; Muziek van de Efteling, Wonderlijke Muziek van de Efteling, Efteling CD 2, Wonderlijke Efteling Muziek en Betoverende Efteling Melodieën. Het gaat hier altijd om de officiële versie van Kaempfert, de ingekorte versie in het park met introductie en afsluiting is nooit uitgebracht. In 2012 werd het nummer, ingespeeld door het Brabants Orkest, onderdeel van Aquanura's Eerste Efteling Symfonie.

Voor en na de show is een gong te horen en het gezang van de heks. Voor de stem van de heks koos Peter Reijnders voor opnamen van de Peruaanse sopraan Yma Súmac.^[22] De introductie is het nummer "Taita Inty" (Maagd van de zonnegod). De klanken die ze aan het einde van de show nog uitstoot komen uit het nummer "Choladas" (Dans van het maanfestival); beide komen van haar album Voice of the Xtabay uit 1950. Súmac was vooral in de jaren vijftig populair en stond met name bekend om haar extreem grote stembereik, dat ruim vier octaven omvat. Op beelden van de opening van het sprookje in 1966 zijn bij het verschijnen van de heks vreemde orgelklanken te horen. Peter Reijnders zou daarvoor het Proeflaboratorium van Elektronische Muziek hebben bezocht.^[4] Het is onduidelijk hoelang deze klanken gebruikt zijn.

Het sprookje

Oorsprong

"De Indische waterlelies" is één van de twaalf sprookjes uit de bundel Los doce Cuentos maravillosos, die de Spaanse Fernanda María-de-las-Victorias Antonia Adelaida de Mora y Aragón schreef in 1955. Vijf jaar later huwde zij met koning Boudewijn en werd de vijfde koningin van België. Fabiola schreef de bundel oorspronkelijk in het Spaans en publiceerde het boek in Madrid, waar ze ― als dochter van de markies van Mora ― toen nog woonde. In 1961 werd de sprookjesverzameling door Lia Timmermans naar het Nederlands vertaald, uitgegeven door Uitgeverij Desclee de Brouwer. De auteursrechten van De Twaalf Wonderlijke Sprookjes van Koningin Fabiola, zoals het boek in het Nederlands heet, worden gedoneerd aan een goed doel: het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn in België.

De twaalf sprookjes uit de bundel variëren van dierensprookjes ("Hoe de slakken hun huisje kregen", "Flip en de zonnebloemen") tot wondervertellingen ("Het dwergje met de baard", "De prins van de witte bergen"). "De Indische waterlelies" is het vijfde sprookje in de bundel.

Samenvatting

Beste kinderen! Kennen jullie die witte bloemen met grote bladeren, die op de vijvers drijven? Het zijn waterlelies. Maar jullie kennen zeker niet het verhaal van de eerste waterlelies uit Indië. Daar zijn ze niet wit, maar blauw.

Het gebeurde in een groot, groot woud in Indië. Het was er heel stil... en het bos lag in diepe rust verzonken. Alle vogels en andere dieren van het woud waren reeds slapen gegaan en de zon dook zo zacht mogelijk achter de horizon, alsof zij de rust, die overal over het land lag, niet wou storen. Maar pas was de schemering ingevallen of een vrolijke vleugelslag bracht weer leven in de stilte. Krekels begonnen te sjirpen en het kwelen van de jeugdige vogelstemmen wekte het woud uit zijn korte slaap. Want niet alleen overdag krioelt het woud van talrijke bewoners; er zijn er ook, die 's nachts pas beginnen te leven. Het was nog niet ten volle middernacht toen er op een open plek in het woud een oude heks verscheen met lange verbleekte grauwe haren. Men zou haast denken dat haar hoofd met droog mos bedekt was.

Zij keerde haar schrikwekkend aangezicht naar de donkere hemel, blikte een tijdlang met haar rood-omrande ogen star in de lucht, verschool zich dan vlug in een holle boomstam en begon met een wonderbare stem te zingen. Zij zong zo mooi dat men het met geen pen kan beschrijven. Men kon amper geloven dat het de stem van een mens was; men zou veeleer denken dat alle nachtegalen van het woud zich hadden verenigd om deze wondere zang ten beste te geven. Nu eens bereikte haar stem zware diepe tonen, die het gedempte gedonder van een naderend onweer nabootsten; dan weer steeg ze omhoog tot het hoogste en zuiverste trillen van de nachtegaal. Kortom, deze stem had de macht iedereen, die haar hoorde, te betoveren.

Dat was ook het doel van de oude heks. Want zij wist dat rond middernacht de Maanfee met haar gevolg van sterren op de aarde nederdaalt om te dansen op de effen waterspiegel van het oude woudmeer, waarvan de heks slechts twee passen verwijderd was. En werkelijk! Daar viel een heldere manestraal op de vijver, begeleid door talloze zilverspattende vonken, die haar als in een glinsterende nevel omhulden. Zodra de manestraal het water aanraakte, kwamen er ontelbare feeën uit te voorschijn, de ene al mooier dan de andere. Een slanke, wondermooie jonkvrouw was in een witzilverige sluier gehuld en droeg op het hoofd een stralende diadeem, waarop een stralensikkeltje glansde; zij was de feeënkoningin. De anderen droegen zilveren jurkjes, die oogverblindend schitterden. Op de melodie der verlokkende stem van de heks, dansten zij bevallig en lieftallig, zonder ophouden, lachten en speelden tot het morgengloren. Tussen hen allen waren er twee kleine feeën, de twee jongste, die bijzonder opvielen door hun ongewone schoonheid, hun vrolijkheid en hun betoverend dansen.

Toen de koningin een teken gaf dat het feest ten einde was, bleven zij nog voortdansen, treurig omdat alles reeds voorbij was. En, betoverd door de stem van de oude heks, die meer en meer liederen zong, hoorden de kleine feeën niet eens de stem van hun koningin die tevergeefs op hen riep. De rampzalige tover van het gezang had hen behekst. O, die arme feeënmeisjes, Nydia en Irina! Het werd reeds licht... en hun koningin, de Maanfee had zich, samen met haar gevolg, reeds teruggetrokken. Terwijl ze onophoudend verder zong, verliet de oude heks haar schuilplaats en kwam op de oever van het meer staan. En zingend smeekte zij de opgaande zon: "O, Majesteit! Neem met uw vuurstralen de glans van die feeën weg en verf er mijn kleurloos haar mee!" En de zon overgoot de twee dansende feeën met haar stralen en roofde hun zilverglans. Ze werden schuimwit. Uit nijd omdat de kleine feeën hun schoonheid toch behielden, veranderde de heks hen in bloemknoppen, die op hun grote bladeren verlaten op het water dreven. Slechts te middernacht gaf zij hen hun oude gestalte weer, opdat de kleine feeën haar tijdens de lange uren van de nacht zouden vermaken met hun wondermooie dansen. Bij het ochtendgloren veranderde zij hen weer in witte waterlelies.

Ach, die arme kleine feeën. Vol heimwee keken ze naar de hemel en zochten daar hun koningin, de Maanfee en hun zustertjes, de sterren. De hemel kon weliswaar hun vroegere glans niet weergeven, maar in zijn goedheid schonk hij hen een jurkje van zijn zuiver helderblauw azuur. En nu weten jullie ook waarom in Indië de waterlelies blauw zijn.^[23]

In de Eftelingse media

In het park

Locatie van het boek

Bij de uitbeelding in het Sprookjesbos staat een kunststof sprookjesboek opgesteld waarin een korte samenvatting van het sprookje staat in vier talen: Nederlands, Frans, Duits en Engels. De titel van het sprookje in deze talen luidt:

• De Indische Waterlelies
• Les Nénuphars indiens
• Die indischen Seerosen
• The Indian Water Lilies

Het boek werd geplaatst in 2000. Toen alle boeken van een nieuwe layout werden voorzien in 2013 werd ook dit boek vernieuwd.

Sprookjesboek

De Nederlandse tekst:

In het dichte oerwoud van India woonde een foeilelijke heks, die een wondermooie stem bezat, waarmee zij iedereen kon betoveren. Elke nacht verschenen de maangodin en haar sterrenkinderen op het water om te dansen. De heks werd jaloers op hun ranke schoonheid. Op een ochtend betoverde ze enkele sterrenkinderen en veranderde hen voor altijd in prachtige waterlelies. En alleen op maanlichte nachten, komt de heks terug. En dan gebeurt het...

In boeken

Gouden Boekje nummer 9 (2014)

• Truus van Oirschot-Sparla bewerkte het verhaal voor Het Sprookjesboek van De Efteling (1967), dat Fabiola aangereikt kreeg bij haar incognito bezoek. Het is niet ondenkbaar dat dit tweede Efteling-sprookjesboek voornamelijk uitgebracht werd om "De Indische waterlelies" te kunnen bevatten.
• Martine Bijl nam het op in Sprookjes van de Efteling (1974). Deze versie staat tevens in Sprookjes & Vertellingen van de Efteling (1997).
• Het is deel 4 in de vijfdelige serie boekjes Eftelingsprookjes (1989).
• Voor Sprookjesboek van de Efteling (2009) namen Gerrie van Dongen en Ad Grooten het op, voorzien van een aantal mooie grote platen van Anton Pieck. Een ingekorte versie staat in En ze leven nog lang en gelukkig (2019) met enkele andere illustraties van Pieck.
• In de eerste serie Efteling Gouden Boekjes (2014) werd het uitgebracht als deel 9, met fraaie illustraties van Alessio Castellani. Het is ook opgenomen in de op deze boekjes gebaseerde De Efteling Sprookjes Omnibus uit 2022.

Suske & Wiske - De Efteling-elfjes (1978)

• In het album De Efteling-elfjes (1978), nummer 168 in de reeks Suske en Wiske, draait het plot om "De Indische waterlelies". Het album volgt niet het sprookje van Fabiola, maar geeft een vervolg waarbij een elfje ontsnapt aan de heks en op zoek gaat naar Fabiola voor hulp, en uiteindelijk bij het Vlaamse gezelschap terecht komt. De Efteling dient voor een groot deel van de strip als de locatie, waarbij er interactie is met verschillende sprookjesfiguren.

In hoorspelen en luisterboeken

Sprookjes van de Efteling - deel 6 (1970)

• Je vindt het sprookje als hoorspel op de elpee Sprookjes van de Efteling - deel 6 (1970) en cd Efteling Sprookjes - deel 6 (1992). Op beide dient een foto van de show als de cover van de plaat. In deze versie worden twee kabouters geïntroduceerd genaamd Radja en Padja, die de heks vragen of de sterrenkinderen niet voor altijd kunnen blijven dansen op de vijver.
• Een voorgelezen versie is te beluisteren op Sprookjes & Vertellingen van de Efteling (1997), zowel op de enkele cd als de tweede disc van de dubbel-cd.
• Een modern hoorspel, inclusief het lied "Wij staan op wacht", kun je beluisteren op de derde cd van De mooiste sprookjes uit de Efteling (2005).
• De versie in Sprookjesboek van de Efteling is te horen op het luisterboek CD 3 (2010).

Theater

• "De Indische waterlelies" was het tweede sprookje in de Efteling Sprookjesshow (1996-1997). Hierbij werd bijna het gehele sprookje uitgebeeld door middel van zang en dans, veel blauw licht en spiegels boven het podium.
• Elfje 'Soraya' was een personage dat onderdeel was van de voorstelling Sprookjesfeest.

Op televisie

• In de derde aflevering van Sprookjes van Klaas Vaak (2009) werd het verhaal met zandkunst verteld. Het werd uitgebracht op de eerste dvd van de televisieserie.

Sterren, feeën of toch elfjes?

Volgens de vertelling zijn de dansende figuurtjes eigenlijk sterren, die door de heks zijn veranderd in waterlelies. In het oorspronkelijke verhaal van Fabiola wordt uitgelegd hoe de sterren bij aanraking met water veranderen in kleine feeën, wat aansluit op hun uiterlijke verschijningsvorm in de Efteling. Ook het boek Sprookjes van de Efteling van Martine Bijl en het Sprookjesboek van de Efteling van Gerrie van Dongen spreken over feeën. Sparla's Het Sprookjesboek van De Efteling heeft het dan weer over nimfen.

Niettemin lijkt er een nauwelijks te onderdrukken neiging te zijn om de figuren 'elfjes' te noemen, in weerwil van de mythologische achtergronden van de elf die niet heel goed overeenkomen met de kleine gevleugelde meisjes die we zien. Reijnders noemt ze 'elfjes', zoals te lezen is in de Kroniek. In de attractie zelf staat op een aanwijzer 'waar iedere vijf minuten de betoverde Elfjes dansen', maar verder wordt in de uitbeelding uitsluitend naar sterren verwezen. Het meest definitief is de aanduidling als elfjes wellicht gevestigd door het stripboek De Efteling-elfjes in de reeks Suske en Wiske door Willy Vandersteen. Ook in het boekje 'De Indische Waterlelies' in de reeks De Eftelingsprookjes, een ander werk van Sparla, worden de meisjes 'elfjes' genoemd.

Wetenswaardigheid

• In de achtergrond van het decor is het sterrenbeeld Orion te zien.
• De oorspronkelijk in de toren van de Magische Klok geplaatste centrale aansturing van het Sprookjesbos verhuisde later naar de Indische Waterlelies.